Door John van Lierop 

De overheid regelt veilig vluchten door in de voorschriften van het Bouwbesluit 2012 eisen te stellen aan loopafstanden, de doorstroom- en opvangcapaciteit en het aantal vluchtroutes. Maar voor met name kwetsbare groepen blijkt dat doel niet haalbaar, omdat de aannames niet juist zijn, de brandscenario’s niet realistisch of de maatregelen niet effectief. In de praktijk zien we dat branden niet binnen het brandcompartiment blijven, dat een loopsnelheid van 1 meter per seconde over 30 meter met ingehouden adem niet realistisch is, dat een brand zich, door toename van de vuurlast, vaak sneller ontwikkelt dan verwacht en dat een rookmelder geen effectief middel is. Ook kunnen er op papier goede vluchtwegen zijn, maar als bijvoorbeeld een zorginstelling te weinig BHV’ers heeft, is het onmogelijk iedereen tijdig te evacueren. Wat voor rol kunnen sprinklers hierin spelen?

Gevolgen brand blijven beperkt

In 2015 is het Bouwbesluit gewijzigd en staat expliciet vermeld dat er voldoende personen aanwezig moeten zijn om de ontruiming bij brand snel te laten verlopen. In de toelichting van artikel 7.11.a wordt benadrukt dat door extra technische maatregelen, zoals sprinklers, het aantal personen dat nodig is voor hulpverlening kan worden beperkt. VEBON-NOVB ontvangt regelmatig kritiek op dit artikel, omdat niet duidelijk genoeg is welke maatregelen er exact genomen moeten worden.

Maar artikel 7.11.a heeft zeker wel positieve effecten. Ten eerste wordt men gedwongen vroegtijdig in het bouwproces na te denken over brandveiligheid en wordt het Bouwbesluit minder vaak als een ontwerpnorm misbruikt. Een tweede en belangrijker effect is dat het artikel risicogerichte brandveiligheid stimuleert. Daardoor bestaat de kans dat er keuzes worden gemaakt die ook voor de gebruiker veiliger zijn, bijvoorbeeld een sprinklerinstallatie. Door het gebruik van sprinklers wordt het gebouw niet alleen (brand)veiliger, maar kan ook geld bespaard worden. En dat is een win-win-situatie voor zowel de gebruiker als de investeerder. Sprinklers worden steeds vaker aangeschaft. Een sprinkler detecteert en bestrijdt een beginnende brand geheel automatisch, zonder tussenkomst van mensen. In de meeste gevallen is de brand al gedoofd wanneer de brandweer arriveert, waardoor de gevolgen van een brand zeer beperkt blijven.

“Door het gebruik van sprinklers wordt het gebouw niet alleen (brand)veiliger, maar kan ook geld bespaard worden

Soorten installaties

Er zijn twee soorten sprinklerinstallaties: de reguliere en de woningsprinklerinstallaties. De reguliere sprinklerinstallaties beschermen gebouwen, goederen en mensen bij een brand. Deze installaties worden gebruikt in de utiliteitsbouw, de industrie en bij hoogbouw. Ze bieden een betrouwbare oplossing, dankzij meer dan 125 jaar ervaring, onderzoek en vele brandproeven. Woningsprinklerinstallaties zijn specifiek bedoeld om veilig vluchten mogelijk te maken. Voor woninginstallaties zijn specifieke technieken, regels en voorschriften beschikbaar, die passen bij woningbrand. Woningsprinklerinstallaties in hoogbouw zijn feitelijk een woningsprinklerinstallatie gecombineerd met een watervoorziening van een reguliere sprinklerinstallatie.

Wanneer sprinklers worden geïnstalleerd, zijn er minder vluchtwegen nodig of kunnen vluchtwegen langer worden gemaakt. Minder vluchtwegen geven gebouwen meer waarde door een gunstigere netto-opbrengst. De extra beschikbare ruimte is in te richten als verhuurbare of verkoopbare ruimte. Ook in bijvoorbeeld herbestemmingsprojecten waar appartementen worden gerealiseerd, is het niet altijd mogelijk een tweede vluchtweg te maken. Sprinklers bieden dan uitkomst.

Effect op vluchtveiligheid

Wanneer een brand door een actief blussysteem, zoals een sprinkler, beperkt blijft of geblust wordt, heeft dat een positief effect op de vluchtveiligheid. De brand heeft geen kans zich uit te breiden. Omdat de brand beperkt blijft tot de ruimte waarin deze ontstaat, is er (meer) tijd om te vluchten en om hulp te verlenen.

Door het zogenaamde ‘Defend in place’-principe toe te passen, hoeven gebouwen beperkt ontruimd te worden. Hierdoor volstaat, bijvoorbeeld in de zorg, een kleinere, risicogerichte BHV-organisatie. Dat levert een flinke besparing op de personeelskosten op.
In gebouwen met een hoog plafond kunnen vluchtwegen verlengd worden door de installatie van sprinklers. In de praktijk zien we dat in winkelpassages of atria. De sprinklerinstallatie zorgt voor een beperkte rookontwikkeling en houdt de temperatuur laag. De kans dat het gevaarlijk wordt is zeer klein, omdat voorkomen wordt dat er een bedreigende hete rooklaag ontstaat.

“De sprinklerinstallatie zorgt voor een beperkte rookontwikkeling en houdt de temperatuur laag

In het Verenigd Koninkrijk worden sprinklers in de wetgeving al jarenlang opgenomen. Zo staat in de BS9999 en BS9991 een methode om bij het gebruik van sprinklers vluchtwegen te verlengen. Daarbij wordt rekening gehouden met het soort gebouw, de voorzieningen en het type gebruikers. Ook de NFPA 101, de Life Safety Code, geeft richtlijnen voor langere vluchtwegen met sprinklers. In 2017 werkt VEBON-NOVB aan een methodiek om sprinklers te gebruiken bij vluchtwegen.  Sprinklers worden onder andere geïnstalleerd met als doel het realiseren van grote brandcompartimenten. VEBON-NOVB vindt dat er meer kennis van en bekendheid nodig is over het gebruik van sprinklers bij het verbeteren van de vluchtveiligheid. Ieder project is uniek, maar een duidelijke methodiek kan alle stakeholders helpen bij het maken van de juiste keuzes. Met als doel een brandveiliger Nederland. Natuurlijk blijft het noodzakelijk dat mensen in de directe omgeving van een brand vluchten. Maar met een sprinklerinstallatie heeft brand gewoon geen kans. Er is meer tijd en mensen hoeven slechts beperkt geëvacueerd te worden.

Voor meer informatie: sprinkler.nl , John van Lierop (john@eurosprinkler.org) werkt voor VEBON-NOVB en EFSN (European Fire Sprinkler Network).

Dit artikel verscheen eerder in Brandveilig.com Magazine 1/februari 2017