Operationele kosten van sprinklersystemen

De acceptatie van sprinklersystemen staat onder druk, onder andere doordat de nadruk nog te vaak ligt op beheersbare nieuwbouwkosten in plaats van de totale levensduurkosten (TCO). Dat leidt tot onnodig complexe en dure installaties voor de eindgebruiker. Is het mogelijk om deze aanpak te heroverwegen en de efficiëntie te verbeteren door meer aandacht te besteden aan de levensduurkosten van de systemen?

Sprinklersystemen kunnen eenvoudiger en doelmatiger worden gemaakt dan nu het geval is. Dat is belangrijk, omdat acceptatie van sprinklersystemen door gebruikers voortdurend onder druk staat. De sprinklerindustrie in Nederland lijkt erg gericht op zichzelf, dat kan omdat de markt redelijk dichtgetimmerd is: nagenoeg alle marktpartijen werken volgens dezelfde protocollen.
In dit artikel (een uitwerking van mijn voordracht op het Sprinkler Event 2024) wordt vooral gekeken vanuit het perspectief van de eindgebruiker: een hoofd technische dienst die de operationele kosten moet verantwoorden. Eindgebruikers vinden een sprinklersysteem en de daarbij behorende randverschijnselen duur en ingewikkeld en vaak hebben zij een punt. Bij het ontwerp van sprinklersystemen ligt de nadruk op beheersbare nieuwbouwkosten. TCO (total cost of ownership) komt bij nieuwbouw niet ter sprake en bezorgt de gebruiker op termijn onprettige verrassingen.

Wat noemen we operationele kosten?

Onder operationele kosten verstaan we de kosten voor controles, testen, normaal onderhoud en de kosten voor energie (bijvoorbeeld standverwarming van een dieselmotor, tankverwarming en dieselbrandstof). Verder kosten voor controles op grond van wet- en regelgeving (inspectie en certificering). Daarnaast komen er voor sprinklersystemen die wat ouder worden kosten voor groot onderhoud en revisie. Als aparte post hebben we dan nog kosten die veroorzaakt worden door (te) snelle veroudering en daardoor versnelde afschrijving van en investering. Hierbij is vooral te denken aan corrosieschade in leidingen en tanks.
Nagenoeg al deze kosten worden bepaald door keuzes in de ontwerpfase, deze liggen dan meestal voor de levensduur vast. We gaan in dit artikel verder in op de belangrijkste keuzes en de gevolgen voor operationele kosten.

Ontwerpstandaard

Een goede ontwerpstandaard is gebaseerd op wetenschap, full scale testen en terugkoppeling van ervaring uit het werkveld. Een ontwerpstandaard moet periodiek worden aangepast aan technische ontwikkelingen.
Er zijn meerdere erkende ontwerpstandaards, de bekendste zijn EN12845, VdS, FM en NFPA. Afhankelijk van het doel van de opsteller zijn deze meer of minder actueel naar de stand der techniek. Bij voorkeur kies je een ontwerpstandaard die actueel is en efficiënt omgaat met de benodigde hoeveelheid water. NFPA 13 wordt elke 3 jaar geactualiseerd en gaat het meest efficiënt met water om. Onder meer omdat onderbouwd reductie op de waterbehoefte wordt gegeven bij de toepassing van snellere sprinklers.
Het is goed te bedenken dat de NEN 12845 bedoeld is voor het vrij verkeer van goederen en diensten in Europa en niet per se kwalitatief goede beveiliging beoogt.

Watervoorziening

De watervoorziening bestaat veelal uit een watervoorraad en een pomp, soms een aansluiting op de drinkwaterleiding. De belangrijkste opties voor een watervoorraad zijn een bovengrondse tank van staal of ondergronds van beton. Belangrijk om te bedenken is dat de levensduur van stalen tanks over het algemeen aanzienlijk korter is dan de ontwerplevensduur van het gebouw.
Stalen tanks kunnen qua levensduur worden verbeterd door goede conservering (vooral van de inwendige delen), isolatie en een kunststof voering.
Bij de keuze tussen diesel of elektrische aandrijving ligt met de opkomst van PV-systemen (en dus zwaardere elektrische aansluitingen in gebouwen) de keuze voor elektrische aandrijving voor de hand. In Brandveilig.com 2024/3 is uitgebreid ingegaan op de verschillen in operationele kosten die ongeveer € 8.000,- per pomp per jaar bedragen.

Materiaalkeuze leidingen

Corrosie van leidingen geeft voortijdig uitval of hoge kosten voor vervanging. Er zijn veel oorzaken voor leidingcorrosie. Bekend is dat chemische verontreiniging van het staal (recycling) invloed kan hebben op bepaalde vormen van corrosie.
FM en NFPA vragen listed of approved piping, waarin chemische samenstelling en corrosiebestendigheid van het staal zijn opgenomen. Listed piping is in Europa slecht verkrijgbaar. In een volgend artikel zal hierop verder worden ingegaan, maar vaststaat dat aandacht voor de materiaalkwaliteit van het leidingwerk de levensduur zal verlengen.
Een ander aspect van corrosie is de hoeveelheid zuurstof of zuurstofrijk water dat zich in de leidingen bevindt. Bij het afpersen, in bedrijf stellen en tijdens het gebruik moet geprobeerd worden het aandeel zuurstof in de leidingen zo laag mogelijk te houden. Door het spoelen en vullen met stikstof kan de zuurstof worden verdreven. Verder moeten systemen zo weinig mogelijk gespoeld of afgetapt worden om ‘dood’ water te houden. Corrosie door micro-organismen moet worden voorkomen door geen buitenwater in het systeem te brengen.

Doelmatig onderhoud

Veel van wat we onderhoud noemen, is feitelijk inspectie en testen. Doel van het testen is om van essentiële componenten die weinig gebruikt worden de bedrijfsvaardigheid te controleren. Om inspectie en testen eenvoudiger te maken, is het zinvol om componenten zodanig te plaatsen dat zij zonder veel moeite kunnen worden geïnspecteerd, dus op werkhoogte met de nodige hulpafsluiters en aftappen.
Testen op afstand wordt door een aantal bedrijven onder de aandacht gebracht. Dit lijkt door de enorme hoeveelheid toe te passen techniek geen voordeel in operationele kosten op te leveren. Overigens worden elektrische pompen slechts eens per maand kortdurend getest, waardoor de noodzaak van testen op afstand in een ander licht wordt geplaatst.

Onderhoudsstandaard

Over inspectie-/onderhoudsintervallen is veel te doen. Het in Nederland veel gebruikte TB 80 heeft bijvoorbeeld voor alarmkleppen een revisie-interval van 3 jaar, waar NFPA 25 een inspectie-interval van 5 jaar hanteert.
Iets soortgelijks zien we bij de inspectie van watertanks. In plaats van een inspectie met een duiker of een drone, zoals NFPA vraagt, worden op dit moment in Nederland veel tanks elke 10 jaar leeggehaald voor een zogenaamde C-inspectie op basis van TB 67b. Dit leidt tot niet beschikbaar zijn van het systeem en hoge kosten voor tijdelijke voorzieningen. NFPA vraagt alleen om het leegmaken van een tank wanneer daar na inwendige inspectie door een duiker of drone aanwijzingen voor de noodzaak wordt gevonden. De schaderapporten die hebben geleid tot het ‘op de kalender’ leegmaken van tanks zijn overigens ondanks herhaalde verzoeken om onderbouwing door de beheerder van TB7b ( het CCV) nooit beschikbaar gesteld.

Overheidseisen/certificering

De combinatie van dichtgetimmerde normen, technische bulletins en harmonisatie-afspraken die alles regelen komt samen met lange en gedetailleerde verantwoordingsprotocollen van inspectie. Het doorsnee inspectierapport telt tegenwoordig meer dan 30 bladzijden. Er lijkt weinig ruimte voor inspecteurs en ontwerpers om technische vakkennis en gezond verstand bij de beoordeling in te zetten. Verder verschuilen partijen zich met regelmaat achter het CCV of de Raad voor Accreditatie als er moet worden besloten over afwijkingen van het protocol.

Brancherichtlijnen

De brancherichtlijnen, waaronder de onderhoudsrichtlijn en de certificeringsregeling, worden gecoördineerd door het CCV. Zoals wij dat waarnemen is dat een naar binnen gekeerd systeem met vooral invloed van direct betrokken belanghebbenden (installateurs, leveranciers en inspectie-instellingen). Een observatie is dat er weinig ruimte is voor ontwikkelingen die sprinklersystemen beter, goedkoper en doelmatiger maken.

Aanbestedingsconcept

Anders dan in andere landen worden in Nederland sprinklersystemen voornamelijk ontworpen door installateurs. De opdrachtgever koopt dus x vierkante meter sprinkler met een certificaat. De afwegingen in het aanbestedingsproces worden voornamelijk bepaald door de investeringskosten. De installateur heeft in concurrentie geen enkel belang bij het leveren van betere kwaliteit of een onderhoudsvriendelijk concept.
Het zou helpen als in bestekken technische eisen met betrekking tot het beheersen van operationele kosten worden opgenomen, en als deze opgesteld worden door los van de installateur opererende ontwerpbureaus.

Samenvatting

Sprinklersystemen krijgen meer acceptatie als de operationele kosten beter beheersbaar worden. De ontwerper en bestekschrijvers hebben daarin een belangrijke rol. Een hoofdrol ligt er voor de opdrachtgevers of bouwteams, die moeten voorafgaand aan de aanbesteding een beter en gedetailleerder beeld (laten) schetsen van wat zij willen kopen, en wat de gevolgen in de gebruiksfase zijn.

Marcel Lasker FIFireE heeft ruim 20 jaar ervaring in het onderhoud, beheer, ontwerp, verbouw en nieuwbouw van sprinklersystemen.