SPOT Amsterdam: met sprinkler naar grote hoogte

Hoogbouw neemt nog steeds toe, ook in woningbouw. Een voorbeeld is het project SPOT in Amsterdam Zuidoost bestaande uit zeven woontorens, waarvan vier hoger dan 100 meter. Brandveilig.com sprak de twee aannemers en de installateur over de sprinklerinstallatie, die in meerdere opzichten een hoogstandje blijkt te zijn.

Momenteel wordt in Amsterdam Zuidoost – tussen de IKEA en de Johan Cruijff ArenA – de nieuwe stadswijk Hondsrugpark gerealiseerd. De huidige verouderde gebouwen en leegstaande kantoren maken plaats voor een woonwijk. Onderdeel daarvan is het project SPOT dat bestaat uit zeven woontorens met 1.090 koop- en huurwoningen. In de woorden van de projectontwikkelaars staat SPOT voor een Superior Plan Of Transformation.

Projectcoördinatie

Project SPOT bestaat uit drie kavels: X, Y en Z. Kavels X en Y worden gerealiseerd door Pleijsier Bouw. Adri Last is inmiddels 24 jaar werkzaam bij dit familiebedrijf uit Genemuiden en is projectcoördinator.

“Coördineren mag je opvatten in de breedste zin van het woord”, vertelt Last. “Zo ga ik over het installatiewerk, maar heb ik ook de contacten met onze opdrachtgever (de projectontwikkelaar), met de afnemer (Amvest), en met het bevoegd gezag.”

Twee aannemers, één sprinklerinstallateur

SPOT wordt gebouwd door twee aannemers, die afzonderlijk van elkaar opereren. Wel is er één onderaannemer voor de sprinklerinstallatie: SPIE werkt voor zowel Pleijsier Bouw als Van Roey Nederland BV. Last: “Adviesbureau DGMR ziet dit project dat door twee aannemers wordt gebouwd echter wel als één installatie en had de wens het door één installateur te laten bouwen. Dat is niet het enige bijzondere van dit project, maar noemenswaardig is ook dat de totale basisinstallatie voor de sprinkler in ons projectdeel zit en er een oversteek is gemaakt tussen beide projecten door het openbaar gebied.”

Brandveiligheid in de bouwfase

Wat maakt hoogbouw vanuit brandveiligheidsperspectief bijzonder? Last: “Je krijgt bij dit soort projecten al in de bouwfase met bepaalde eisen te maken. Bijvoorbeeld dat de brandweer aangeeft dat ze water tot 70 meter hoogte krijgt en dat je er zelf voor moet zorgen dat je het daarboven geregeld hebt. Dus in de bouwfase moet je al een operationeel blussysteem hebben, zodat je water hebt boven die 70 meter.”

Complete sprinklerinstallatie

“De Business Unit Fire Protection & Security, onderdeel van SPIE Nederland, realiseert voor project SPOT de complete sprinklerinstallatie voor vijf van de woontorens, inclusief de commerciële plint en de parkeergarages. Ook de sprinklermeldinstallatie en de natte blusleidinginstallatie zijn onderdeel van deze opdracht”, vertelt Marc Vunderink, die als commercieel manager de opdracht binnenhaalde. Projectcoördinator Hans te Kate, verantwoordelijk voor de engineering en de werkvoorbereiding vult aan: “Dat betekent dat wij van voor tot achter alles regelen: we doen de engineering, maken het ontwerp, regelen de watervoorziening, bouwen de installatie, doen de oplevering, begeleiden de inspecties, en zorgen ervoor dat er uiteindelijk een gecertificeerde installatie wordt afgeleverd. Daarvoor zijn wij volledig verantwoordelijk.”

Centrale bluswatervoorziening

Vunderink schetst vervolgens een aantal bijzonderheden van de installatie: “Er is een centrale pompkamer, waarin een diesel en een elektra pomp staan opgesteld. Ook is er een centrale bluswatervoorziening die bij calamiteiten iedere toren via een ondergronds dubbel uitgevoerde ringleiding voorziet van het benodigde bluswater. Het bluswater – 300 m³ – wordt opgeslagen in een waterreservoir en dat is voldoende voor gelijktijdige blussing van de sprinklerinstallatie in combinatie met de droge blusleiding in het trappenhuis, een eis vanuit de Handreiking hoogbouw.”

Te Kate: “Vaak zie je bij dit soort projecten dat voor iedere kavel een eigen pompkamer wordt gemaakt. Maar hier hebben we een combinatie van drie kavels, zelfs met twee aannemers, maar wel aangesloten op één systeem.”

“En dan zou je misschien denken dat het daardoor kwetsbaar is, maar op de hoofdleiding die rondom de panden loopt zit een aansluiting waarop de brandweer kan aankoppelen”, aldus Tonnie de Graaf, die als uitvoerder de bouw begeleidt, de planning bewaakt en eventuele knelpunten in samenspraak met de aannemer oplost. Hij vervolgt: “Dus stel dat het waterreservoir leeg zou zijn, dan kan de brandweer dit blijven vullen. Dat maakt dit project wel uniek.”

Van UPD naar technisch ontwerp

Maar voordat het zover is dat de sprinklerinstallatie kan worden geïnstalleerd, moet een heel proces worden doorlopen. Vunderink legt uit: “In het voortraject is SPIE al aangesloten bij Pleijsier Bouw en DGMR, de adviseur van dit project. Vanuit het brandveiligheidsplan is toen het uitgangspunten document (UPD) opgesteld. Aan de hand daarvan hebben wij een offerte-ontwerp gemaakt en een aanbieding neergelegd, op basis waarvan de aannemers Pleijsier Bouw en Van Roey Nederland BV voldoende vertrouwen hadden om dit project met ons aan te gaan. Vervolgens heb ik vanuit sales de overdracht gedaan naar het projectteam, bestaande uit een projectmanager en een engineer.”

Te Kate vervolgt: “We hebben toen de torens in 3D BIM uitgewerkt en dit afgestemd met alle betrokken installerende partijen. Denk aan sanitair, water, elektra, enzovoort. Daar rolde een technisch ontwerp uit.” Mark Mommersteeg, projectmanager: “En dan is het aan mij als financieel verantwoordelijke voor het project om te beoordelen of dat past bij het budget zoals we dat hadden bepaald in het offerte-ontwerp.”

Budgetneutraal

In de praktijk doen zich echter soms uitvoeringstechnische problemen voor, die een aanpassing van het technisch ontwerp vragen. Vunderink geeft een aansprekend voorbeeld. “Zo stond in het ontwerp dat in de parkeergarages onder kavels X, Y en Z een droge sprinklerinstallatie was voorgeschreven. Maar vanwege de afschoteisen van de sprinklerleidingen in de parkeergarage in kavel Z is daar uiteindelijk gekozen voor een antivriessysteem. Dit hebben we gedaan in overleg met DGMR en Van Roey Nederland BV, maar dat moesten we goed onderbouwen. Vervolgens is dit aangepast in het UPD. Want doe je dat niet, dan wordt uiteindelijk door de Certificerende Instelling opgemerkt dat je afwijkt van het oorspronkelijke UPD en wordt de installatie afgekeurd.”

Te Kate: “Dit is typisch zo’n probleem waar je in praktijk tegenaan loopt, vervolgens terugkoppelt aan de adviseur en de klant, en dan in overleg tot een andere oplossing komt. Maar dat is de verantwoordelijkheid die wij als sprinklerinstallateur nemen. Want we vinden dat de installatie goed moet zijn en dat er goed over is nagedacht.”

Vunderink: “Maar dat is op zich wel een uitdaging, want er ligt natuurlijk een UPD ten grondslag aan het offerte-ontwerp aan de hand waarvan een zo economisch mogelijk brandveiligheidsvoorstel is gemaakt. En meestal werkt een wijziging kostenverhogend, zoals in het voorbeeld van de keuze voor een antivriessysteem. Maar uiteindelijk proberen we wel zoveel mogelijk mee te denken met onze klant en als er wijzigingen nodig zijn, dan is het de kunst om dit budgetneutraal te doen. Ook in dit geval is dat gelukt.”

Projectleiding

Kavel Z van project SPOT wordt gerealiseerd door Van Roey Nederland BV, dochterfirma van het Belgische bouwbedrijf Van Roey dat sinds vijf jaar ook in Nederland actief is. Jorden van Mechelen is al 10 jaar projectleider bij Van Roey en in die functie verantwoordelijk voor alle technische installaties.

Van Mechelen: “In principe werken we vooral onder de Moerdijk. Maar SPOT is een wel heel bijzonder project vanwege de hoogbouw. Daarmee willen wij meer ervaring opdoen, want ook in België is er steeds meer vraag naar hoogbouw. Vandaar dat wij in Amsterdam terecht zijn gekomen om dit mooie en uitdagende project te realiseren.”

Verschillen België-Nederland

Inmiddels heeft Van Mechelen ervaren dat er op de bouwplaats de nodige verschillen zijn tussen België en Nederland. Zo wordt in België veelal gestart met de ruwbouw, terwijl de engineering van de installaties en afbouw nog lopende is, omdat minder met ingestorte technieken wordt gewerkt. “In Nederland dient alles vooraf meer vastgelegd te zijn omwille van het instorten van kanaal- en leidingwerk in het beton. Wij kennen in België bijvoorbeeld geen UPD. Of neem samenwerking met de brandweer: in België komt die regelmatig op de bouwplaats nadat zij in de ontwerpfase contact hebben gehad met het ontwerpbureau. Maar hier krijg je een dossier van de adviseur die met de brandweer in contact is geweest.”

Als laatste voorbeeld noemt Van Mechelen de engineering: “Die wordt in Nederland meer door de installateurs zelf gedaan, terwijl we in België meer met engineering-bureaus werken. Dus dat SPIE hier de sprinklerinstallatie heeft ontworpen, zoiets kan in België enkel in Design and Build-projecten.”

Uitdagingen

Inmiddels is de bouw van het project in volle gang en zijn de eerste uitdagingen en de daaruit geleerde lessen al wel te noemen. Zo blijkt het werken met de zogenaamde tunnelbouw, waarbij de sprinklers grotendeels in beton worden gestort een uitdaging. Maar ook het aantal torens, de vele verschillende disciplines die moeten samenwerken en de strakke planning worden genoemd.

Meer specifiek zorgde de combinatie van de natte blusleidingen van de brandweer met de sprinklerinstallatie voor de nodige hoofdbrekens. Te Kate: “Met name het balanceren van het systeem was een enorme uitdaging, want zo’n aansluiting van de brandweer vraagt een druk tussen de 5 en 7 bar, terwijl een sprinklerinstallatie op een verdieping maar 1 bar nodig heeft.”

En vanaf de werkvloer noemt De Graaf als grote uitdaging dat in elke fase van de tunnelbouw elke lus moet worden afgeperst, voordat het beton wordt gestort. “Dan weten we of alle componenten dicht zitten en dat er geen lekkage is. Ik maak vervolgens 360 graden foto’s – in elke fase, per lus – en die worden opgeslagen in ons 3D BIM systeem. Daarmee kunnen we aantonen dat ons werk ten tijde van de betonstort in orde was, mochten er later in het project problemen ontstaan.”

Kengetallen sprinklerinstallatie

• Woningsprinklers: 6.369
• Gewone sprinklers: 4.436
• Sprinklers, totaal: 10.805
• Flexibele slangen: 1.836
• Secties: 153
• Brandkranen: 232
• Instortleiding: 24.080 meter
• Stalen leiding: 12.666 meter
• Grondleiding: 1.110 meter