Jan Sterk: Hoe voorkom je een brand in een monumentaal pand?

Nadat men nog maar net was begonnen met een grootscheepse renovatie brak op 15 april 2019 een grote brand uit in de wereldberoemde kathedraal de Notre Dame te Parijs. Het blussen vergde een grote inzet van de brandweer en de schade was enorm. Wat hebben we geleerd?

In de pers verschenen daarna dagenlang verhalen over de brand en over tal van soortgelijke branden. Want branden in kerken zijn er regelmatig. Zoals recent in de Sint-Laurentiuskerk te Weesp, de Sint-Urbanuskerk in Amstelveen en de Corneliuskerk in Limmen. En nog onlangs was er een brand in de kerk Saint-Sulpice op twee kilometer afstand van de Notre Dame.

Kurkdroog hout

Heel vaak gaat het daarbij om branden in de dakconstructie. Dat is niet verwonderlijk, want de muren zijn meestal van steen (dat niet brandt) en de dakconstructies van hout. In de loop der tijd is dat kurkdroog geworden en verzamelt zich steeds meer (zeer brandbaar) stof. Er kan dan met recht gesproken worden over een brandgevaarlijke omgeving. En als daar sprake van is, doet men er goed aan om, voor aanvang van een groot renovatieproject, eerst maar eens na te denken over een veilige aanpak die de risico’s zo klein mogelijk maakt.

Een sprinklerinstallatie is bij uitstek geschikt om unieke gebouwen tegen brand te beschermen

Eerst een risicoanalyse

Een goede risicoanalyse begint met een grondige inspectie van de bestaande situatie om daarna plannen uit te werken voor de manier waarop de renovatie brandveilig kan worden uitgevoerd. En om pas daarna daadwerkelijk te beginnen met de uitvoering.

De inspectie kan het beste worden uitgevoerd door een ervaren technisch specialist, die tijdens hun rondgang op zoek gaan naar de antwoorden op vragen als:

• Wat kan hier branden? En hoe makkelijk gaat dat?
• Is dit een brandgevaarlijke omgeving?
• Is het nodig om brandbare materialen af te schermen of te verwijderen?
• Wat zijn mogelijke ontstekingsbronnen? Zijn die te elimineren?
• Hoe is het gesteld met de elektrische installatie? Is het in stand houden van die installatie verantwoord tijdens de renovatie of is het beter om die meteen maar uit te schakelen?
• Zijn er blusmiddelen aanwezig? Zijn die geschikt voor de gegeven omstandigheden en de voorgenomen werkzaamheden?

Actueel beeld van de situatie

De antwoorden op dit soort vragen geven een actueel beeld van de situatie, inclusief conclusies en aanbevelingen. Vervolgens is het aan de opdrachtgever(s) om te beslissen welke aanbevelingen zullen worden overgenomen en welke niet. Zo is er voor gekozen om slechts een beperkt deel van de monumenten in ons land te voorzien van een sprinklerinstallatie (zoals de Domtoren in Utrecht) en het overgrote deel niet. Jammer eigenlijk, want juist de sprinklerinstallatie is bij uitstek geschikt om unieke gebouwen tegen brand te beschermen.

Bouwbesluit

Zodra alle beslissingen zijn genomen, kunnen de plannen verder worden uitgewerkt. Daarbij hoort natuurlijk een toetsing aan het Bouwbesluit, dat zich vooral richt op de veiligheid van de mensen in een gebouw. Dat kan gevolgen hebben voor de plannen, die hier en daar misschien nog moeten worden aangepast. Maar dan is dan ook het punt bereikt waarop definitieve bouwtekeningen kunnen worden uitgewerkt. En er nagedacht kan worden over een (brand)veilige uitvoering.

Lessen

De oorzaak van de brand in de Notre Dame is niet bekend, maar gedacht wordt aan roken tijdens onderhoudswerk. Onderhoudswerk is vaker de oorzaak, zoals ook bij de branden in de Sint-Laurentiuskerk in Weesp en de Sint-Urbanuskerk in Amstelveen. En wie weet? Maar wat de oorzaak ook moge zijn, snel blussen is altijd belangrijk en kan heel wat schade beperken. Daarom is het aan te bevelen om monumentale gebouwen altijd te voorzien van een automatische sprinklerinstallatie. Daarnaast is het erg belangrijk als de mensen die de werkzaamheden uitvoeren over voldoende kennis beschikken op het gebied van ‘brand’.