In een eerdere bijdrage schreef Marcel Lasker over de veiligheidsrisico’s van PV-systemen, de technieken die worden toegepast en de veiligheidssystemen. In dit artikel gaat hij in op de veelgenoemde en geroemde Scope 12 inspectie zoals die door de stichting Scios wordt aangeboden. De inhoud is met name gericht op PV-systemen die op de daken van industriegebouwen worden geplaatst. Hier wordt gewerkt met gelijkspanning van 1.000 V of meer en grote elektrische vermogens.
Stichting Scios is een instelling die een kwaliteitssysteem beheert voor inspectie en onderhoud van technische installaties. Een van de werkgebieden is PV-installaties, de zogenoemde Scope 12. In het door Scios uitgegeven TD18 (Technisch Document 18) is de technische invulling van de inspecties omschreven; het doel is om deze op gestandaardiseerde manier uit te voeren. Voorafgaand aan de inspectie dient een inspectieplan te worden opgesteld, de inspecties worden uitgevoerd onder accreditatie.
Beoordelingskader
Bijlage 2 van TD18 beschrijft de te hanteren normen voor een opleveringsinspectie:
- NEN 1010, elektrische installaties voor laagspanning. Deze norm is van toepassing voor zover deze wordt aangestuurd door het Bouwbesluit.
- NEN EN IEC 62446-1, PV-systemen. Beproeving, documentatie en onderhoud.
- NEN EN IEC 61439-1, Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen.
- NEN EN IEC 62305, Bliksembeveiliging.
- Bepalingen uit het Bouwbesluit 2012.
De specifieke onderdelen van de betreffende normen die moeten worden beoordeeld, staan in bijlage 2 omschreven. Stichting Scios hanteert uitgebreide kennis- en bekwaamheidseisen en neemt technisch diepgaande examens af.
Omvang en diepgang van de inspectie
De omvang van de inspectie is beperkt tot de hierboven omschreven normen. Deze beschrijven de minimale elektrotechnische veiligheidseisen en basale bouwkundige randvoorwaarden. De omvang van de inspectie kent een zekere vrijblijvendheid. In de IEC 62446-1 staan bijvoorbeeld twee categorieën voor beproeving omschreven, de keuze voor een van beide wordt in het TD niet gemaakt. Ten aanzien van de diepgang van de inspectie wordt bijvoorbeeld bij het ballastplan alleen gekeken of de dakconstructie het ballastgewicht kan dragen. De juiste bepaling van de benodigde ballast in relatie tot de windbelasting, helling en plaats van de panelen op het dak wordt niet beoordeeld. Voor de dakbedekking wordt de kwalificatie ‘niet brandgevaarlijk’ uit het Bouwbesluit gehanteerd. Het brandrisico van de onderliggende dakbedekking en isolatie wordt niet of zeer beperkt beoordeeld. Er wordt een summiere rapportage opgesteld met meetgegevens als bijlage.
Er is een mogelijkheid om eisen van verzekeraars of opdrachtgever op te nemen in het inspectieplan.
Beperkingen van Scope 12
De omvang van de Scope 12 inspectie is gericht op veiligheidsrisico’s met elektrische veiligheid als zwaartepunt. Risico’s bij de toepassing van PV-systemen zijn echter breder: directe schade door wind en hagel, dakbrand als gevolg van (aard)sluiting of vlambogen, brandverspreiding als gevolg van brandbare PV-panelen en bijkomende schade door verspreiding van deeltjes in de omgeving. De bestrijding van incidenten wordt bemoeilijkt door het aanrakingsgevaar van onder gevaarlijke spanning staande delen. De Scope 12 inspectie gaat niet standaard in op deze specifieke risico’s, maar beperkt zich tot een beoordeling van de minimale (elektro)technische eisen. Ten aanzien van de onderliggende dakbedekking worden de Bouwbesluit-eisen met betrekking tot vliegvuur-bestendigheid gehanteerd, waar de werkelijke thermische belasting van het dak bij een storing in het PV-systeem aanzienlijk hoger zal zijn.
Een aantal internationale partijen, waaronder verzekeraar FM en de NFPA, hebben breder gekeken naar de risico’s van PV-systemen. Zij specificeren eisen aan de hagelbestendigheid en brandbaarheid van PV-panelen, rekenprogramma’s voor ballast, kwaliteit (onbrandbaarheid) van de onderliggende dakconstructie en beveiligingssystemen die de spanning automatisch terugbrengen tot een veilige waarde. Deze eisen gaan dus verder dan elektrische veiligheid, zij beogen schade te beperken en risico voor onderhoudspersoneel en brandweer te beperken. De in TD18 beschreven methodiek en de vorm van de rapportage geven geen ruimte om dit soort voorzieningen (of het ontbreken hiervan) onder de aandacht van de opdrachtgever te brengen. Dit zit voor een deel ook in het woordgebruik: een gebrek wordt aangeduid als constatering. De rapportage suggereert dat een inspectie zonder constateringen een normconforme installatie is en de rapportage bevat bijvoorbeeld geen inleiding die voor de niet-deskundige lezer uitlegt wat de beperkingen van het onderzoek zijn. Ook kan de lezer geen beeld vormen van wat er aan de installatie ontbreekt in relatie tot de huidige stand der techniek.
De praktijk
Een Scope 12 inspectie waarborgt de basale elektrotechnische veiligheidseisen die in normen en het Bouwbesluit zijn omschreven. Bestendigheid tegen hagel en wind en waarborgen voor een afdoende beveiliging tegen het ontstaan en de uitbreiding van brand als gevolg van het PV-systeem in de specifieke toepassing worden niet beoordeeld.
Een aantal van de te treffen voorzieningen die leiden tot een veilig PV-systeem valt buiten de scope van de PV-leverancier, of kan alleen tegen meerkosten worden gerealiseerd. Overleg in een vroeg stadium van de bouw is dus nodig. In de praktijk zien wij dat slechts de minimale eisen worden overeengekomen. Wij zien dat verzekeraars schromen om harde technische eisen te formuleren.
Ook de partijen die technisch bouwadvies geven, komen in de regel niet met een doortimmerde technische specificatie die verder gaat dan de basiseisen. Dit is zorgelijk, omdat de technische risico’s aanzienlijk zijn en de schade groot kan worden.
In een inspectieplan kunnen aanvullende technische eisen en onderzoeken worden vastgelegd als dit tussen de stakeholders wordt overeengekomen. In de praktijk valt op dat opdrachtgever en specificerende partijen nauwelijks aandacht hebben voor deze eisen. Er wordt in de regel gekocht op prijs/terugverdientijd en capaciteit. Technische eisen worden daarom niet opgenomen in de opdracht en het inspectieplan en bij de oplevering niet meegenomen.
Samenvatting
Er mag echter niet zomaar worden aangenomen dat een Scope 12 inspectie een objectief beeld geeft van de kwaliteit van het PV-systeem. De omvang en wijze van rapporteren geven de opdrachtgever daar geen inzicht in. De basis van deze tekortkoming ligt veelal in een gebrekkige specificatie van zowel het PV-systeem als de bouwkundige randvoorwaarden. Alleen als technische eisen die verder gaan dan het basisniveau worden opgenomen in het bestek en inspectieplan, kan worden gewaarborgd dat deze tijdens de inspectie worden beoordeeld.
Marcel Lasker FIFireE
Literatuur
- www.scios.nl: de beschreven documenten kunnen na het aanmaken van een account op het portaal kosteloos worden ingezien. Scios support desk is goed bereikbaar voor technische vragen en uitleg.
- FM loss prevention data sheet 1-15 kan kosteloos worden gedownload van www.fmglobal.com
