Rookontwikkeling bij brand brengt specifieke risico’s met zich mee. In dit artikel wordt ingegaan waarop u moet controleren bij platen, wanden, isolatiemateriaal en brandwerende doorvoeringen in relatie tot brand en rook.
Of het nu gaat om bouwen of verbouwen van (bestaande) gebouwen, je hebt altijd te maken met het risico op brand. Het is zaak daar tijdig en met regelmaat wat aan te doen en op zijn minst de essentiële controlepunten te controleren. De drie risico’s van rook:
Risico’s van rook
1. Rookslachtoffers
De meeste slachtoffers bij een brand vallen door de rook. Rook is door zijn snelle verspreiding, verduisterend effect en giftigheid de belangrijkste doodsoorzaak bij brand. Feit is dat alle rook giftig is. Naast giftig is rook ook nog onvoorspelbaar en kan het zich potentieel heel snel door de kleinste kieren verspreiden.
2. Rook vermindert zicht
Rook veroorzaakt dat er geen zicht meer is, waardoor vluchten wordt bemoeilijkt en paniek sneller ontstaat. Het meest confronterend heb ik dit zelf eens beleefd bij een workshop, waarin het de bedoeling was de weg terug te vinden in een ruimte compleet gevuld met rook. Voordat de ruimte met een rookkanon gevuld was, leek het een peulenschilletje. Even goed kijken waar het trapgat was, zodat je daar niet in zou vallen en ik dacht er zonder problemen uit te komen. De schok die het gaf totaal verdwaald te zijn toen de ruimte vol rook stond, kan ik me nog goed herinneren. Het duurde ca. 5 minuten om een weg af te leggen die ik zonder rook in 30 seconden zou hebben afgelegd. Let wel, dit was bij een workshop, zonder verder gevaar, er geen paniek uitbrak, en ik kon blijven ademen. Hoe anders kan de situatie bij een brand zijn. Het lijkt me dat als je je dat realiseert, je eerder gaat denken in veiligheidsmarges bovenop het Bouwbesluit in plaats van te calculeren waarmee je weg kunt komen.
3. Rook veroorzaakt brandschade
Rook veroorzaakt bij een brand schades. Schades die het functioneren van apparatuur kan verhinderen en vaak noodzaakt tot uitgebreide verbouwingen. Daarnaast is er nog het vervuilende effect van rook en roet op het gebouw. Probeer na een brand de roet maar eens te verwijderen. Het is daarom van belang om als gebruiker – en zeker als verantwoordelijke voor een gebouw – het risico dat snelle rookverspreiding met zich meebrengt te erkennen en er maatregelen op te nemen. Rook is namelijk risicofactor nummer een als het gaat om brandveiligheid.
Check
Een check van het gebouw met behulp van het boekje ‘De essentiële controlepunten’ kan afwijkingen boven tafel brengen, zodat verbeteringen aangebracht kunnen worden. Het grootste gedeelte van een gebouw bestaat uit wanden (zowel binnen als buiten), plaatmateriaal en isolatie. Sommige van deze materialen zijn altijd zichtbaar, andere worden juist ‘verborgen’. Denk aan bouwmaterialen in de vloer-, dak- en/ of de wandconstructie.
Bij toepassing van bouwmateriaalcombinaties voorzien van isolatie, zoals in spouwmuren, dakconstructies en bij toepassing van sandwichpanelen, zal vooral de beschermende laag bepalend zijn voor het brandgedrag. Indien de beschermende laag ergens doorbroken is (denk onder andere aan leidingdoorvoeringen) en niet afdoende brandveilig is afgewerkt, dan bestaat de mogelijkheid dat de isolatie gaat bijdragen aan de brandvoortplanting. Brandbare materialen dienen beschermd te worden door niet of moeilijk brandbare materialen om het risico van brandvoortplanting te beperken. De mate van brandbaarheid van de toegepaste bouwmaterialen kan sterk variëren en is bepalend voor de benodigde bescherming.
Bouwmaterialen
Daarnaast is het belangrijk dat er bouwmaterialen toegepast worden die in geval van brand slechts een minimum aan rook veroorzaken. A1 geclassificeerde bouwproducten kennen per definitie geen of nauwelijks rookontwikkeling. De rookklasse wordt aangeduid met de letter s en een cijfer dat de hoeveelheid rookproductie aangeeft; s1 geeft een geringe, s2 een gemiddelde en s3 een grote rookproductie. Indien de brand- en rookklasse niet aan de hand van het bouwmateriaal zelf getraceerd kunnen worden, dan dient de fabrikant van het product u hierover nader te informeren.
Praktijk
De praktijk wijst uit dat bouwproducten vaak onjuist worden toegepast als gevolg van foutieve detaillering en ondeskundige montage. Zorg ervoor dat de aansluitingen met wanden, plafonds en vloeren goed afgewerkt zijn met de juiste brandveilige materialen. Bij brand kunnen juist op deze aansluitingen eenvoudig lekken ontstaan die ‘verborgen’ materialen tot ontbranding kunnen doen brengen. Plaats voldoende bevestigingsmiddelen (schroeven, pluggen, lijm, kit) en plaats deze onderling niet verder dan de op voorgeschreven afstand uit elkaar. Bij brand gaan materialen vervormen. Door gebruik van voldoende bevestigers wordt de vervorming beperkt.
Bescherming
Voorkomen van bezwijken van een constructie bij brand verdient ook aandacht als het gaat om rookwerendheid. Hoe voorkom je kieren en gaten in het gebouw doordat de draagbalken instorten of sterk vervormen? Hoe goed iets ook is afgedicht tegen de rook, als het glas knapt of draagbalken vervormen (kieren) – of erger, instorten – dan is er voor de rook toch nog vrije doorgang.
Brandwerende doorvoeringen
Een gebouw is meestal ingedeeld in brandcompartimenten. De grenzen van een brandcompartiment zijn brandscheidingsconstructies (bijv. wanden en verdiepingsvloeren) die intact moeten blijven. Indien er in de scheidingsconstructies openingen en doorvoeringen van technische installaties (zoals stalen leidingen, kunststof buizen, elektra of ventilatiekanalen) gaan, moeten de openingen en doorvoeringen brandwerend worden afgedicht. In geval van brand en rook zijn dit cruciale lekken om een brand eenvoudig te laten uitbreiden. Zorg ervoor dat ook de doorvoeringen brandveilig geborgd zijn.
-
Alle openingen zoals naden en boorgaten moeten brandwerend dicht.
-
Alle technische installaties (kunststof buizen, metalen buizen, kabelgoten, kabels, dataleidingen en ventilatiekanalen) moeten brandwerend worden afgedicht.
-
In veel gebouwen worden extra kabels getrokken of mutaties op de installaties uitgevoerd. Onderhoud is daarom essentieel.
-
Niet elk afdichtsysteem is geschikt voor elke doorvoering. Vraag om onderbouwing.
-
Schakel altijd een expert in om de brandwerende afdichtingen te beoordelen en uit te voeren.
-
Laat uw gebouw regelmatig controleren, zodat het blijft voldoen aan de regelgeving.
-
Gebouweigenaar en bewoner zijn altijd verantwoordelijk.
Dit artikel schreef Leo Oosterveen, directeur BBN Brandveilig Bouwen Nederland en is gepubliceerd in Brandveilig.com 01, 2015.