Door Leo Oosterveen

Stelling: het is de taak van de architect om te zorgen dat zijn of haar ontwerp van een gebouw of een te verbouwen pand ten minste voldoet aan de regelgeving in het Bouwbesluit en de regels zoals vastgelegd in de vergunning. Daarbij zijn de essentiële bouwkundige controlepunten voor bouwkundige brandveiligheid een belangrijk hulpmiddel. De volgende redenen zijn voor deze stelling aan te voeren: De architect heeft de opleiding en ervaring en heeft direct dan wel indirect de opdracht voor de veiligheid namens de eigenaar van het gebouw. De architect kent het Bouwbesluit 2012 en weet dat het gebouw uiteindelijk op zijn minst moet voldoen aan de eisen in het Bouwbesluit en natuurlijk ook aan de eisen in de vergunning, mocht daar sprake van zijn.

Verstrekkende gevolgen

De ontwerpkeuzes van de architect kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de mensen die het gebouw in eigendom hebben en er gebruik van maken. De architect heeft een vertrouwenspositie ten opzichte van de opdrachtgever, ook als het gaat om de brandveiligheid van het gebouw. Niet alles kan gecontroleerd worden door de opdrachtgever, die veelal veel minder met bouwen bezig is.

Cruciale verantwoordelijkheid bij de architect

Door het geven van de opdracht aan een architect geeft de opdrachtgever impliciet aan dat hij een brandveilig gebouw wil hebben. Bij oplevering is deze opdrachtgever immers automatisch degene die verantwoordelijk is voor de veiligheid van de mensen in het pand. In de praktijk wordt hier vaak niet heel expliciet over gesproken maar dat neemt niet weg dat er een cruciale verantwoordelijkheid wordt neergelegd bij de architect. De mogelijke vervolgschade gaat vaak veel verder dan het bedrag waarvoor de architect verantwoordelijk kan worden gesteld.

---

“Architecten hebben een verantwoordelijkheid naar de maatschappij

---

Verder geldt dat je een gebouw nog zo veilig kunt ontwerpen maar of het uiteindelijk veilig is, hangt naast de bouwkundige staat en de installatie van brandbestrijdingsmiddelen ook af van de organisatie. Om die te wijzen op hoe deze moet omgaan met de brandveiligheid in het betreffende gebouw, zou een taak kunnen zijn van de ontwerper. Hier ligt een kans voor de architect om de eigenaar ook te wijzen op hoe deze het gebouw brandveilig kan gebruiken en laten gebruiken.

Illustratie Tom Janssen

Minimumeisen Bouwbesluit 2012

Iedere burger wordt geacht de wet te kennen maar hoeveel opdrachtgevers kennen het Bouwbesluit 2012 tot in detail? De ontwerper kent dat Bouwbesluit natuurlijk wel. Die kennisvoorsprong brengt op zich al een verantwoordelijkheid met zich mee. De ontwerper moet borgen dat aan de minimumeisen van het Bouwbesluit wordt voldaan. Daarbij is het van belang dat bijvoorbeeld de compartimentering in het ontwerp duidelijk is aangegeven en aan welke eisen de constructie moet voldoen. Voor brandveiligheid zijn hiervoor Europese criteria ontwikkeld op basis waarvan brandtestresultaten van producten worden geclassificeerd. Zo is er een E, dat een criterium is voor vlamdichtheid, EW voor stralingswarmte, R voor weerstand tegen bezwijken. Om duidelijk te zijn welke eis precies bedoeld wordt, moet dat al gespecificeerd zijn op de tekening; zonder dit weet je niet waar je over spreekt. Toch komt het nog voor dat er niet volgens de criteria gespecificeerd is. Om bij de koop en de bouw van een pand daadwerkelijk en verifieerbaar aan de eisen te kunnen voldoen, is het van belang dat deze duidelijk gespecificeerd zijn. Een uitgebreidere toelichting staat in de essentiële bouwkundige controlepunten die via bbn.nu kunnen worden gedownload.

Gevolgen

Ontwerpkeuzes kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de bouwkundige brandveiligheid. Bij het ontwerp worden namelijk veel keuzes gemaakt over bijvoorbeeld waar precies de brandwand komt, waar vluchtroutes komen et cetera. In het ontwerpstadium kan daar nog makkelijk mee geschoven worden en zaken wellicht op een veel handiger manier brandveiliger gemaakt worden. Een voorbeeld: een brandwand die net voor een cateringgedeelte van het gebouw geplaatst was. Daardoor moesten de brandloopdeuren steeds open en dicht wat in het gebruik onhandig bleek te zijn. Wat gebeurt er?

De gebruikers zetten kegjes onder de brandwerende deur. De gebouwbeheerder moest hiertegen natuurlijk optreden omdat door keggen onder de brandwerende deur de brandwerende functie ervan teniet wordt gedaan. Hoe anders zou deze situatie zijn geweest als de brandwand op een andere plaats getekend zou zijn, en als dus van tevoren al nagedacht was over hoe het gebruik van het gebouw invloed heeft op de brandveiligheid.

Ontwerpvrijheid

De keuzes die de architect maakt, hebben grote gevolgen voor de levensduur van een gebouw en de brandveiligheid van de gebruikers. Een tegenwerping zou kunnen zijn dat het voorkomt dat een architect zich niet verantwoordelijk voelt voor de bouwkundige brandveiligheid van zijn ontwerp. Opvattingen die in dit kader nog wel eens gehoord worden zijn: ‘Brandveiligheid beperkt mijn ontwerpvrijheid’ of ‘Onderhandel de brandveiligheidseis maar uit met de brandweer’. De ontwerper van een gebouw kan de verantwoordelijkheid voor het voldoen aan de minimumeisen van het Bouwbesluit niet op deze wijze naast zich neerleggen. Gelukkig wordt door het overgrote deel van de architecten de verantwoordelijkheid voor brandveilige materialisatie wel ervaren. Daarmee dragen zij bij aan brandveiliger gebouwen.

Het is dus de de taak van de architect om te zorgen dat zijn of haar ontwerp van een gebouw of een te verbouwen pand ten minste aan de essentiële bouwkundige controlepunten voor bouwkundige brandveiligheid voldoet. Want:

• De architect heeft de opleiding en ervaring.
• De architect heeft de kennis van het Bouwbesluit en weet hoe dit te verwerken in een tekening.
• De architect realiseert zich de verstrekkendheid voor de brandveiligheid van zijn of haar beslissingen over het ontwerp.

Om meer kennis op te doen is er ook de cursus Brandveiligheid voor Architecten.

Maatschappij

Brandveilig materialiseren is een belangrijke taak van de architect en heeft tientallen soms wel honderden jaren impact op de brandveiligheid van gebouwen. Architecten hebben bovendien naast de directe verantwoordelijkheid naar hun opdrachtgever ook een verantwoordelijkheid naar de maatschappij. De essentiële bouwkundige controlepunten kunnen de architect helpen om deze belangrijke taak zorgvuldig uit te voeren.

Via bbn.nu is de uitgave ‘Essentiële bouwkundige controlepunten’ gratis te downloaden. Brandweer Nederland, Vereniging Bouw & Woningtoezicht Nederland en Brandveilig Bouwen Nederland (BBN) zorgen samen jaarlijks voor een nieuwe geactualiseerde editie.

BBN

De Vereniging Brandveilig Bouwen Nederland (BBN) is deskundig op het gebied van bouwkundige brandpreventie, ook wel passieve brandveiligheid genoemd. De vereniging beoogt een hogere mate van brandveiligheid van gebouwen door het toepassen van brandveilige bouwmaterialen die de (minimale) criteria van de regelgeving kwalitatief overstijgen. De vereniging bestaat uit leveranciers van brandveilige bouwmaterialen en constructies. BBN is gesprekspartner voor alle disciplines binnen de bouwkolom. Voor meer info: telefoon (030) 750 98 00, info@bbn.nu.

> Lees ook Eigen Huis vindt versobering regels in ‘Besluit bouwwerken leefomgeving’ onverantwoord