De brandveiligheid in Nederland is redelijk op orde, dachten we. Het laatste congres Fire Safety & Science – met dit jaar als thema de relatie tussen duurzaam bouwen, energietransitie en brandveiligheid – was voor mij een wake-upcall. De Toekomstverkenning Brandweer en onderzoek naar hoogbouw wijzen in dezelfde richting. Het is vijf over twaalf. Maar nog niet helemaal te laat om in actie te komen.
De verduurzaming raast door en brandveiligheid staat niet hoog op de agenda. Regelgeving loopt achter. Batterijen en energieopslagsystemen als brandoorzaak komen steeds vaker voor. Er is veel discussie over bouwen in hout. De huidige testmethoden blijken niet geschikt. De samenleving is een ‘living lab’ geworden, omdat we de risico’s van de afzonderlijke ontwikkelingen niet kennen, laat staan tot welke cascade-effecten deze kunnen leiden. Een klein incident kan hierdoor snel tot een landelijke crisis leiden.
Jim Davies vertelde hoe Londen werd overvallen door een stadse natuurbrand. De brandweer kon dit met 145 brandweereenheden niet aan. Huizen en bedrijven werden door het natuurvuur verzwolgen. Ook bij ons kan dit gebeuren. Het Natuurbrandsignaal ’23 schetst al de noodzaak tot actie.
In de ‘Brandweer over morgen’ werden 9 trends onderkend waar de brandweer zich voor 2040 op kon richten. Bij de actualisatie in 2015 bleken de ontwikkelingen sneller te gaan. Uit de toekomstverkenning van vorig jaar blijkt dat dezelfde trends nog steeds spelen. Maar wat verwacht werd in 2040, is nu al grotendeels werkelijkheid. Belangrijkste conclusie: de toekomst is in hoge mate onvoorspelbaar geworden.
In het thema Hoogbouw komen verdichting, energietransitie, demografische ontwikkelingen en verduurzaming samen. Er wordt steeds meer, hoger en complexer gebouwd. De Nederlandse Academie voor Crisisbeheersing en Brandweerzorg van het NIPV onderzocht of branden in hoogbouw nog wel bestreden kunnen worden en of de preventievoorschriften nog passend zijn. De conclusie is dat met de huidige ontwikkelingen en mogelijkheden branden in hoge gebouwen niet adequaat kunnen worden bestreden.
De samenleving rekent erop dat de brandweer het wel oplost; de brandweer als vangnet. Maar die verwachting is niet reëel. In mijn blog over de innovatieagenda voor de brandweer beschreef ik al de uitdagingen. Houten gebouwen, parkeergarages met laadstations, kunststof gevels, zonnepanelen die aan minimale wettelijke normen voldoen, zijn aan de orde van de dag. De brandweer kan dit niet meer alleen oplossen. Ook niet als zij nu start met de innovaties.
Brandveiligheid is een collectieve verantwoordelijkheid, was de belangrijkste conclusie van het FS&S-congres. Ontwerpers, architecten, fabrikanten, overheid, brandweer én burgers zullen zich ieder voor zich en samen moeten afvragen wat zíj zelf kunnen bijdragen om te voorkomen dat branden compleet uit de hand lopen.
In elk geval is een stevig vangnet dat het vertrouwen van de samenleving heeft noodzakelijk om alles wat misgaat snel, slagvaardig en effectief op te vangen. Zodat incidenten klein blijven en niet meteen een landelijke crisis worden. We moeten ons realiseren dat het na twaalven is. Als je bonsaiboompjes wilt kweken, is het beste moment 30 jaar of 15 jaar (Brandweer over morgen) geleden.
Het op één na beste moment om te starten is nu.
Dr. Ir. Ricardo Weewer, MIFireE is lector Brandweerkunde, NIPV. Bekijk de genoemde rapporten op: https://nipv.nl/lectoraat-brandweerkunde/