Door Dick Schenkeveld

In Europa hangt aan rook een negatieve associatie. En inderdaad: schone rook bestaat niet. Rook bevat altijd schadelijke stoffen. Er wordt vaak gezegd: de meeste slachtoffers vallen niet door een brand maar door rook. En inderdaad, rook verspreidt zich sneller dan brand in een gebouw. Het zorgt voor paniek, desoriëntatie en vertraging bij het vluchten. Dit alles is genoeg reden om na te gaan of hier nog niet enorm veel te winnen valt.

Is brandwerend ook rookwerend?

Als rookverspreiding in een gebouw zo risicovol is, zal dit zonder meer goed in de regelgeving verankerd liggen, zo zou je verwachten. Maar dit is niet het geval. Anno 2018 passen we in Nederland nog steeds een tamelijk vreemde regel toe: de 2:3-regel, beter bekend als de 1,5 keer-regel. De brandwerendheid keer 1,5 levert de rookwerendheid op.

“Tegengaan rook is niet goed verankerd in regelgeving

 

Een simpel voorbeeld: wanneer we een deur hebben die 20 minuten brandwerend is en daarna bezwijkt, is de deur nog wel 10 minuten rookwerend. Alsof er een direct verband is tussen brandwerendheid en rookwerendheid. Maar dit is niet zo. Feitelijk kan een bouwproduct uren brandwerend zijn en toch gigantisch veel rook doorlaten.

Nieuwe eisen

Er verandert wel behoorlijk wat op dit vlak. Het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) geeft eisen omtrent rookdoorgang voor nieuwe gebouwen. Hierbij wordt niet langer volstaan met de 1,5 keer-regel, maar moet de daadwerkelijke rookwerendheid door middel van experimenteel onderzoek worden aangetoond. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen rook bij een beginnende brand (S-ambient of kortweg Sa genoemd) en rook bij een lokale brand (S200). Subbrandcompartimenten dienen ook te voldoen aan de koude rook-eis. En voor een beschermde vluchtroute geldt de S200-eis.

Dat dit een goede ontwikkeling is die onze oosterburen al langer kennen en toepassen, zal niemand ontkennen, zeker voor publieke gebouwen. Snelle rookverspreiding leidt tot paniek en al binnen enkele seconden tot desoriëntatie. Wanneer (beschermde) subbrandcompartimenten ook daadwerkelijk rookwerend zijn, leidt dit tot een aanzienlijk veiligere situatie in de naastgelegen ruimten.

Situatie bij woningen

In woningen zal de nieuwe regelgeving overigens niet tot verdere risicoverlaging leiden. Een woning bestaat normaliter immers slechts uit één subbrandcompartiment. En aangezien de rookwerendheidseisen primair gericht zijn op subbrandcompartimenten, zal dit in een woning niet tot extra voorzieningen leiden.

Mogelijk leidt het daadwerkelijk rookdicht zijn van ruimten ook tot beter beheersbare branden en minder slachtoffers. Wanneer de ruimte rookdicht is, zal er ook geen sprake zijn van directe zuurstoftoetreding. Hiermee wordt de brand ventilatiebeheerst. Het brandvermogen wordt hierbij beperkt door de aanwezige zuurstof en niet zozeer door de aanwezige brandstof.

Toepassing materialen

Welke consequenties heeft dit voor de daadwerkelijke detaillering en uitvoering?

De nieuwe methode leidt tot nieuwe producten. Voor deuren bijvoorbeeld zal beter nagedacht moeten worden over naad- en kierafdichting.

Voor Metal-stud-wanden verschilt de afwerking voor een brandwerende wand ook substantieel van een rookwerende afwerking. Naden en kieren tussen gipsplaten mogen – op een enkele voorwaarde na – opengelaten worden bij een brandwerende Metal-stud-wand. Maar om aan de eisen voor rookdichtheid te voldoen, dienen deze wel volledig afgewerkt te worden, ook aan de boven- en onderzijde.

“Er zal beter nagedacht worden over naad- en kierafdichting

 

Maar wat te denken van de afwerking van doorvoeringen? Om een voorbeeld te noemen: het afwerken van een kunststof doorvoering met een brandmanchet zal nog niet – zonder verdere voorzieningen – leiden tot een Sa-scheiding. Sterker nog, veel materialen die een positieve werking hebben voor wat betreft brandwerendheid, produceren extra rook!

Nieuwe kansen

Aan de andere kant biedt de nieuwe regelgeving kansen op het gebied van rookwerendheid. Immers, wanneer (beschermde) subbrandcompartimenten per definitie rookwerend uitgevoerd dienen te worden, betekent dit een ander optredend brandvermogen en hiermee andere temperaturen. De standaard brandkromme kan dan een ‘overkill’ uitgangspunt blijken te zijn bij veel ontwerpen. Op basis van het gelijkwaardigheidsartikel – dat ook in het Bbl genoemd wordt – kunnen hiermee bepaalde maatregelen anders worden uitgevoerd.

Gedacht kan worden aan het modelleren van lokale branden versus compartimentsbranden. Een voorbeeld: in een ziekenhuis kan worden uitgegaan van lokale branden in patiëntenkamers door deze rookwerend te maken.

Integrale aanpak

Uiteraard is een bronmaatregel te prefereren boven een preventieve maatregel. Dit betekent voor rookwerende maatregelen dat primair gekeken moet worden naar de vraag welke materialen gebruikt worden. Hierbij dient zowel de bouw als het gebruik betrokken te worden. Bij scheidingsconstructies kan hierbij de fire protection ability van de toplaag een belangrijke rol spelen.

De EN 14135 geeft hiervoor handvatten. Zo kan een combinatie gemaakt worden tussen een rookwerende constructie (EN 1634) en een scheidingsconstructie die nauwelijks meewerkt aan rookproductie. Dit is positief voor de rookstroom en daarmee voor de vluchtcondities. Dat dit laatste nog niet in de regelgeving verankerd ligt, mag geen excuus zijn om dit niet toe te passen.

Conclusie

Wat kunnen we nu zeggen over de nieuwe rookwerendheidseisen die binnenkort zullen ingaan? Is het een wit of een zwart rooksignaal, terugkomend op de Apache-indianen? Zeker voor gebouwen met minder zelfredzame personen, zullen de eisen positief uitwerken op de vluchtomstandigheden. Hoe meer er specifiek gelet wordt op de risico’s van rookverspreiding in een gebouw, en hoe meer maatregelen specifiek worden afgestemd op de gebruikers, hoe (rook)veiliger Nederland wordt!

Lees ook:
– ‘Brandveilig volgens de regels, is niet altijd brandveilig in de praktijk’ 
– Nieuwe eisen voor rookwerende deuren in BBL