Stofexplosies in de industrie komen bijna wekelijks voor. En gemiddeld twintig keer per jaar vallen bij een stofexplosie gewonden en ontstaat grote schade. Kwetsbaar zijn bedrijven in de houtverwerking, waar door vonkvorming in het productieproces een stofexplosie kan optreden in het afzuigsysteem of een opslagsilo voor houtstof. Bij Energy Pallets uit Moerdijk zijn in het verleden twee branden ontstaan na een stofexplosie.
Door Rob Jastrzebski
Bij zo een incident volstaat een standaard branddetectie en sprinklersysteem niet, maar is een specifiekere vorm van brandbeveiliging vereist: een vonkendetectie- en blussysteem met zo een snelle responsetijd dat een stofexplosie geen kans krijgt.
Failliet door één vonk
Joric Witlox, brandveiligheidsadviseur: “Er doen zich steeds meer branden in recyclingbedrijven, houtverwerkende bedrijven en bedrijven in de food sector voor, niet allemaal veroorzaakt door stofexplosies, maar deels wel. De geleden bedrijfsschade is groot en sommige bedrijfstakken zijn niet of nauwelijks verzekerbaar, tenzij bedrijven kunnen aantonen dat ze vanuit een goede brandbeveiligingsstrategie alles binnen hun vermogen doen om het brandrisico te beperken. Grofweg de helft van de ondernemingen die door brand wordt getroffen komt de schade niet meer te boven en gaat failliet. Dat kan in bepaalde bedrijfstakken letterlijk door één vonk gebeuren. En dan kan het wel of niet hebben van een vonkenblussysteem echt verschil maken.”
Schade van de brand in 2008: 2 miljoen euro
Dit nooit meer!
Energy Pallets uit Moerdijk vindt een vonkendetectie- en blussysteem onmisbaar. Het bedrijf, onderdeel van de Labee groep, verwerkt houtafval tot samengeperste pellets. Deze worden als biobrandstof verkocht aan energiecentrales en particulieren. De Labee Group maakte drie grote branden mee, waarbij een stofexplosie de aanleiding of het gevolg was:
- 1993: fabriekscomplex van Vezelpers werd verwoest door een stofexplosie, 3 mensen kwamen om het leven, 14 anderen gewond.
- 1996 en 2008: twee grote branden bij de vestiging Energy Pellets in Moerdijk.
“Dat wilden we nooit meer”, stelt Herbert Labee, hoofd technische dienst bij Energy Pellets. “Na de brand van 2008 hebben we de brandveiligheid van het bedrijf kritisch onder de loep genomen en hebben we, op basis van een gedegen advies, verschillende maatregelen genomen:
- Beveiligen productielijn met vonkendetectie
- Daaraan gekoppeld een nevelblussysteem
- Brandgevoelige compenten zoals: pompen, afzuigers en filter buiten de gevels van de bedrijfshal geplaatst.
- Explosieluiken op de filters en silo’s
- Vonkendetectie- en blussysteem op de filters en silo’s. de risico’s op stofexplosie en brand binnen ons bedrijf geminimaliseerd.”
De risico’s op een stofexplosie en brand binnen ons bedrijf hebben we op die manier geminimaliseerd”.
"Als onderneming nemen we verantwoordelijkheid voor de veiligheid van ons personeel"
Veiligheid van onze medewerkers
Labee: “De regelgeving stelt zo’n systeem niet verplicht, maar het is mijn overtuiging dat een recyclingbedrijf in deze categorie zonder vonkendetectie niet veilig kan opereren. Het gaat natuurlijk in de eerste plaats om de veiligheid van onze medewerkers, maar ook om het behoud van bedrijfscontinuïteit. Zelfs een beperkte brand kan het bedrijf voor langere tijd stil leggen. Bij een grote brand die het hele bedrijf verwoest, ben je als bedrijf al snel een jaar uit de running.
Investering in dit systeem loont
Sinds we dit systeem hebben, is het al meerdere keren met succes geactiveerd. De productielijn ligt dan ongeveer een half uur stil omdat we nat geworden houtstof moeten verwijderen. Daarna kan de installatie weer in bedrijf. Dat staat in schril contrast met een miljoenenschade en het maanden stil liggen van het bedrijf als de hele installatie of zelfs het hele bedrijf wordt verwoest. Kortom: de investering in dit systeem loont en is absoluut noodzakelijk voor een solide beveiliging van ons productieproces.”
Snelle reactietijd
Dat beaamt René Schwertfeger. Hij is sales manager van de Duitse fabrikant T&B electronic. Zij produceren vonkblussystemen. Schwertfeger: “Cruciaal voor succesvolle explosiepreventie is een zeer snelle reactietijd. Die ligt in termen van 300 milliseconden. Het systeem moet niet een beginnende brand temperen of blussen, maar voorkomen dat die überhaupt kan ontstaan. Dat is mogelijk doordat direct na het waarnemen van een vonk door een infrarood sensor in het afvoersysteem een elektrisch gestuurde magnetische afsluiter wordt geopend waarna een bluskop een fijne waternevel in het afvoerkanaal injecteert.
Hoge eisen
Die snelle respons stelt hoge eisen aan het blussysteem:
- Het systeem moet continue onder druk staan
- Regelmatige inspectie en onderhoud van sensor, pomp, regeltechniek, leidingen en bluskoppen
- Exacte plaatsing van de bluskoppen vanaf de sensor.
Slecht verzekerbaar risico
Thomas Warnecke, directeur van T&B electronic: “alle bedrijven die met stofvormige producten werken, zoals de rubber- en plasticindustrie, maar ook bedrijven die graan en meel verwerken, hebben baat bij vonkendetectie en –blussing voor een goede beveiliging tegen stofexplosie.”
Toch zien Schwertfeger en Warnecke als specialisten in de branche nog geen automatisme bij risicobedrijven om deze systemen in hun productielijnen in te bouwen. Goede advisering om het veiligheidsbewustzijn van bedrijfsdirecties aan te spreken is volgens hen essentieel. “Want er is nog relatief veel onbekendheid met de risico’s van stofexplosie en de overheidsregelgeving stelt de systemen niet verplicht. Wel kunnen verzekeraars een stimulerende rol spelen bij de overweging voor een vonkenblussysteem te kiezen. Warnecke: “We zien dat verzekeraars kritischer worden en van bedrijven met een hoog risico op brand- of stofexplosie eisen dat ze hun fabricageprocessen met een vonkenblussysteem uitrusten omdat ze anders geen verzekeringspolis kunnen afsluiten.”
Kwaliteitsstandaarden
De verzekeraars willen dan wel weten aan welke kwaliteitsstandaarden de systemen voldoen. Zo kunnen ze de betrouwbaarheid en beschermingsgraad wegen. Binnen het Nederlandse CCV-certificeringsstelsel voor brandveiligheid bestaat geen norm voor vonkenblussystemen, maar er is wel een norm, ondergebracht bij VdS, het certificeringsbureau van het Duitse verbond van verzekeraars. VdS is ook in Nederland actief. De norm omvat zowel een productcertificaat voor de kwaliteit van vonkendetectie en –blussystemen als voor fabrikanten en installateurs.
Laat je goed adviseren
Warnecke stelt dat in ieder bedrijf met een afzuig- en filtersysteem voor stof, een vonkenblussysteem geïnstalleerd moet zijn. Bedrijven moeten beginnen met een goede risicoanalyse van hun proces en moeten zich goed laten adviseren bij het ontwerp en de installatie. “Het veiligheidsbewustzijn in stofrijke bedrijfstakken moet echt verder omhoog. Volgens herverzekeraar Munich RE vindt in Europa iedere dag ergens een stofexplosie plaats en elke stofexplosie is er een teveel.”
