Ontwikkeling NPR 6999: grootschalige brandtesten voor gevels in de Nederlandse regelgeving

De Nederlandse regelgeving voor de brandveiligheid van gevels gaat worden aangescherpt met de introductie van grootschalige testen. Paul Hoondert en Rudolf van Mierlo hebben in de vorige editie van Brandveilig.com de aanleiding en de aanscherping van de eisen toegelicht. In dit tweede artikel beschrijven zij de ontwikkeling van de nieuwe Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 6999, waarin de grootschalige testen en de klassering zijn uitgewerkt. Met deze testen zal de Nederlandse bouw in de komende jaren nog intensief te maken krijgen.

De praktijkrichtlijn NPR 6999 geeft instructies voor het testen en klasseren van het brandgedrag (de brandklasse) van gevels. De bouwwetgeving zal in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) voor hoge gevels van gebouwen waarin geslapen wordt strengere eisen stellen en daarvoor verwijzen naar de klassen volgens NPR 6999. Een toelichting op deze aanscherping van de eisen is verschenen Brandveilig.com 2024/1. In dit artikel concentreren we ons op de NPR.

Welke geveltesten?

Meerdere Europese landen stellen al jaren eisen aan de prestatie van gevels met grootschalige brandtesten, in aanvulling op de eisen volgens EN 13501-1. Twee veel gebruikte testen zijn daarbij de Britse BS 8414, deel 1 en 2, en de Duitse DIN 4102-20. Deze testen geven, onder andere door hun grotere afmetingen en hun grotere ontstekingsbron, een veel beter inzicht in het brandgedrag van een gevel in de praktijk dan de ‘SBI-test’ EN 13823, die bepalend is voor de B-klassering. Figuur 1 geeft een indruk van de verschillen in afmetingen en ontstekingsbronnen. De BS-test en de DIN-test zijn in de NPR 6999 opgenomen (samen met een aangepaste ISO-test).

Bij grootschalige testen horen in de praktijk lange doorlooptijden en hoge kosten. De impact hiervan op het bouwproces wordt echter lang niet altijd gerechtvaardigd door het risico van een gevelbrand dat met deze testen moet worden afgedekt. De wetgever voor de bouw, het ministerie van BZK, wil daarom de mogelijkheid hebben om voor hoge gevels met beperkte brandrisico’s de impact op de bouw en de aanscherping van de eisen te beperken. Hiervoor is in de NPR een test toegevoegd die het gat tussen beide grootschalige testen en de SBI moet dichten, zowel wat betreft het prestatieniveau als de genoemde impact. Dit is een revisie-versie van de ISO 13785-1, hier verder ook de (ISO-)midscale genoemd. Deze test heeft verder als belangrijk voordeel dat het kwetsbare geveldetail aan de bovenzijde van een gevelopening aan de onderzijde van het proefstuk kan worden opgenomen (figuur 2). De aanpassingen in de revisieversie bespreken we verderop in dit artikel.

In geen van de drie testen kan volgens de oorspronkelijke normtekst een in de vorm van een elementengevel of een stijl-regelwerk gevel getest worden. Vanwege het grote aantal vliesgevels dat vooral in hoogbouw wordt toegepast, is dat een belangrijke beperking. Voor de BS-norm en de ISO-norm zijn daarom aanvullingen in de NPR 6999 opgenomen, zodat ook vliesgevels hiermee te klasseren zijn.

Welke criteria voor klassering?

Geen van de drie testnormen bevat criteria om met de resultaten van de test te klasseren. Bij de resultaten van de BS 8414 worden meestal de criteria uit de Britse richtlijn BR 135 gebruikt, bij de Duitse DIN 4102-20 zijn dat criteria waarover het Duitse instituut DIBt per geval beslist. In de NPR is voor beide testen een deel van die criteria overgenomen. Het niet-overgenomen deel van de criteria betreft enkele visuele waarnemingen of vaag geformuleerde begrippen. Deze criteria veroorzaken veel onduidelijkheid en leiden dus tot verschillen in bepaling van een klasse.

Een belangrijke toevoeging in de NPR is dat een test niet tot een klassering leidt als de test is uitgevoerd in de buitenlucht. Weer- en windomstandigheden kunnen namelijk, ondanks de voorwaarden die daarover in de testnormen zijn opgenomen, veel invloed hebben op het testresultaat. Vooral de BS-test is toch regelmatig in de buitenlucht uitgevoerd door de grote afmetingen en de voorzieningen die nodig zijn om zo’n grote gevel veilig in een besloten ruimte te laten afbranden.

Ook in de ISO 13785-1 ontbreken criteria en zijn zelfs geen gangbare criteria bekend, zodat die bij de ontwikkeling van de NPR moesten worden opgesteld. Hiervoor zijn onder andere testen uitgevoerd op zes typen gevelconstructies. Definitieve keuzes voor de criteria zijn nog niet gemaakt.

Met twee sets van criteria voor elk van de drie testen zijn in de NPR zes klassen gedefinieerd, zoals aangegeven in figuur 3. Hiermee dekt de NPR de behoefte van de wetgever om te kunnen kiezen tussen meerdere prestatieniveaus op basis van twee in de omringende landen gangbare testen, aangevuld met een wat kleinere test voor gevels met een kleiner risico bij een gevelbrand.

Zoals besproken in Brandveilig.com 2024/1 worden de eisen voor de brandveiligheid van gevels aangescherpt om het veiligheidsniveau op peil te houden bij de geleidelijke wijziging in een onveilige richting van de bouwwijze van gevels en het gebruik van gebouwen. Het grote aantal klassen in NPR 6999 geeft daarbij de mogelijkheid om in de toekomst stapsgewijze aanpassing te doen bij een eventueel stijgend risiconiveau.

Aanpassing van de midscale test

De ISO 13785-1 midscale test geeft beter inzicht dan de EN 13823 SBI-test in het brandgedrag van een gevel in de praktijk. Dat is niet zo gek als we bedenken dat de SBI-test oorspronkelijk niet is ontwikkeld voor gevels. Dat ‘betere’ inzicht met de ISO-test heeft nog wel duidelijke beperkingen, bijvoorbeeld omdat de gebruikte ontstekingsbron veel kleiner is dan sommige in de praktijk optredende ontstekingsbronnen. Denk bijvoorbeeld aan uitslaande vlammen van een volledig ontwikkelde brand of vlammen van een groot voertuig vlak tegen de gevel. Belangrijke voordelen ten opzichte van de SBI-test zijn echter de wat grotere schaal en vooral de aanwezigheid van het belangrijke geveldetail boven een gevelopening. Dat detail heeft veel invloed op de kans op en de heftigheid van brandvoortplanting in een constructie, zoals door een spouw.

De revisie van de ISO-midscale norm was nodig, omdat deze onvolledig was en veel onduidelijkheden bevatte. Daarnaast waren sommige criteria afhankelijk van niet goed reproduceerbare visuele waarnemingen. In plaats van die waarnemingen zijn goed reproduceerbare metingen gewenst. De NPR bevat daarom de volgende aanpassingen en aanvullingen voor de ISO-norm:

• Diverse visuele waarnemingen zijn geschrapt.
• Een vermogensmeting en bijbehorende kalibraties zijn toegevoegd.
• De brander staat nu altijd in dezelfde positie ten opzichte van het proefstuk.
• Ook aan de voorzijde van het proefstuk worden nu gastemperaturen gemeten.
• Op veel punten zijn de testinstructies verder uitgewerkt.

Op verzoek van Nederland is ISO zelf ook begonnen aan een revisie-versie van de norm. Verwacht wordt dat die grotendeels of geheel in lijn zal zijn met bovenstaande aanpassingen.

Wat is er nog mogelijk qua ontwerp?

Het artikel in Brandveilig.com 2024/1 beschrijft drie mogelijkheden om te voldoen aan de nieuwe strengere eisen voor hoge gevels:

1. De gevelopbouw voldoet aan brandklasse A2 (met 5% vrijstelling en klasse B voor ramen, deuren, kozijnen en spouwfolie).
2. Een deel van de gevelopbouw voldoet aan optie 1 en sterker brandbare materialen zijn afgeschermd met een brandwerende beplating die voldoet aan EI15.
3. De gevelopbouw testen voldoen aan de klasse volgens NPR 6999 die in het Bbl vereist is, dus op een grotere schaal dan nu gebruikelijk volgens EN 13501-1.

Met de tweede en derde mogelijkheid kunnen ook materialen worden toegepast die niet voldoen aan brandklasse A2, zoals geïllustreerd met de drie voorbeelden in figuren 4a t/m 4c.

De opbouwen zoals aangegeven in de figuren 4a t/m 4c kunnen getest worden in elk van de drie NPR-testen. Een opbouw met houten gevelafwerking haalt mogelijk een van beide NL-ISO-klassen als er een goede brandvertragende behandeling is toegepast voor zowel de afwerking als de bevestiging in de spouw. Aan de binnenzijde van de spouw zal waarschijnlijk een onbrandbare plaat moeten worden toegepast, mogelijk nog in combinatie met een cavity barrier. Of biobased isolatie kan worden toegepast is afhankelijk van de brandbaarheid van de isolatie of van een goede afscherming die voldoet aan EI15. Brandbare isolatie kan misschien worden toegepast in houten elementen, als het proefstuk een (minder) brandbare gevelbekleding heeft met een beperkte toegang tot de spouw. PV-panelen toegepast in de gevel moeten als onderdeel van het proefstuk in de test worden opgenomen. Of een dergelijk proefstuk de test haalt, is dan ook afhankelijk van de brandbaarheid van het PV-paneel en van de brandbaarheid van bekabeling en andere installatieonderdelen.

Met de gewijzigde ISO-test zijn nog alleen indicatieve testen uitgevoerd. Als de criteria definitief zijn en er meer testen door de marktpartijen zijn uitgevoerd, kan een betere inschatting worden gemaakt van de gevel-opbouwen die een van beide NL-ISO-klassen kunnen halen.

Wanneer zijn de eisen van kracht?

Naar verwachting is de eerste versie van de NPR dit najaar beschikbaar. De strengere eisen aan hoge gevels zullen waarschijnlijk van kracht zijn vanaf 1 januari 2026, zodat de bouw ruim een jaar de tijd heeft om zich op deze wijziging voor te bereiden.

Zoals in het eerste artikel aangegeven, financiert de Europese Commissie momenteel een onderzoek naar de ontwikkeling van twee nieuwe grootschalige Europese geveltesten met klassering, die bedoeld zijn als verbeterde versies van de hier besproken BS-test en DIN-test. De verwachting is dat deze de eerstkomende 10 jaar nog niet beschikbaar zijn om er vanuit de Nederlandse bouwwetgeving naar te verwijzen. De NPR 6999 is bedoeld om tot dat moment aan de behoefte van de Nederlandse markt en de wetgever te voldoen.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van een opdracht die DGMR heeft uitgevoerd voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en NEN. Het betreft de ontwikkeling van een norm voor de introductie van grote-schaal brandtesten voor gevels in de Nederlandse regelgeving.

Paul Hoondert is brandveiligheidsadviseur bij DGMR

Rudolf van Mierlo is brandveiligheidsadviseur bij DGMR