Robert Platje, associate partner | projectmanager bij Mei architects and planners, legt uit hoe het precies zit en hoe je als architect zelf invloed kunt uitoefenen.
“De twee belangrijkste eisen die een ontwerper moet weten op gebied van brandveiligheid betreffen vluchtwegen en de brandwerendheid van de hoofddraagconstructie. Veel ontwerpers zijn op de hoogte van de eisen op gebied van compartimentering en vluchtroutes, installaties, materiaalgedrag en brandveilig gebruik van een gebouw, maar hoe je die op een efficiënte manier toepast in het ontwerp, is vaak nog een hele uitdaging. Een belangrijk aspect wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat je bij een transformatieopgave je aan andere eisen hoeft te voldoen dan bij nieuwbouw.”

Foto: Ossip van Duivenbode

Wat voor kennis hebben architecten nodig om brandveiligheidsvoorschriften van de bouw gedegen in het ontwerp mee te nemen?
“Zeker op het gebied van compartimenten zie je een verschil ontstaan in wat ontwerpers vooraf weten. Veel ontwerpers gaan direct uit van de brandveiligheidsvoorschriften uit het huidige Bouwbesluit en passen die ook toe bij transformaties. Op zich is dat in eerste instantie ook wel logisch. Veel ontwerpers denken: ‘ik werk volgens de nieuwe eisen, want ik doe iets nieuws’.

Maar wat veel mensen niet weten, is dat je ook te maken hebt met ‘van rechtens verkregen niveau’. Wanneer je een bouwvergunning vindt afkomstig van de periode van vóór het huidige Bouwbesluit, dan hoeven de huidige regels niet te gelden. Er is wel een belangrijk aspect waar men zich aan moet houden: de eisen hoeven nooit hoger te zijn dan de huidige nieuwbouweisen, maar je mag nooit lager dan de eisen die van toepassing zijn op de bestaande bouw. Als ontwerper hoeft je het dus niet beter te maken, maar je het mag ook nooit onder bestaande bouw uit laten komen.

Vind je bijvoorbeeld een bouwaanvraag van 20 jaar geleden waar brandwerende portalen zijn gebruikt in het trappenhuis, dan mag je dat als uitgangspunt gebruiken, hoewel ze niet in het huidige Bouwbesluit staan. Nog een voorbeeld: in een hoofddraagconstructie van bestaande bouw is de brandwerendheid 60 minuten. In nieuwbouw is deze 120 minuten. Wanneer je het ontwerp baseert op van rechtens verkregen niveau, en dit 90 minuten is, dan mogen de aanpassingen niet onder de 60 minuten komen, maar je mag wel hoger.”

“Er zit best veel speelruimte in hoe je esthetiek met gebruiksvriendelijkheid en brandveiligheid kunt combineren

Heeft dit grote invloed op het ontwerp?
Belangrijke uitgangspunten dus voordat je überhaupt begint over de haalbaarheid van een transformatie en de kosten daarvan. Dat vraagt dus wat gedegen research vooraf, maar scheelt enorm in je flexibiliteit op het gebied van het ontwerp. “Deze kennis heeft dus een grote invloed op het ontwerp. Om een concreet voorbeeld te noemen, bij ons ontwerp van het Kaaspakhuis in Gouda, hebben we de dunne, fragiele kolommen laten staan. In plaats van ze in te pakken in brandwerend materiaal, hebben we ze kunnen opschuimen met een brandwerend middel waardoor ze 60 minuten blijven staan. Bij deze transformatie zijn we dus van een ander uitgangspunt uitgegaan dan het huidige Bouwbesluit. Natuurlijk heb je dan ook goede kennis nodig van allerlei beschikbare materialen en mogelijkheden. Zet je bijvoorbeeld een glazen wand neer met een deur die automatisch sluit bij brand? Of gebruik je een neerlaatbaar scherm? Er zit dus eigenlijk best veel speelruimte in hoe je esthetiek met gebruiksvriendelijkheid en brandveiligheid kunt combineren. Met de juiste voorkennis wordt jouw ontwerp er denk ik op alle fronten beter door.”

Impressie Fenix I (Katendrecht) door Mei & WAX

Ben je als architect ook een betere gesprekspartner voor bijvoorbeeld brandweer en brandveiligheidsdeskundigen als je alle ins en outs weet van brandveiligheid?
“Dat is natuurlijk een volmondig ja. Maar ik zal het wat nuanceren. Wat interessant is, is dat er best veel situaties voorkomen waarbij het gaat om gelijkwaardigheid. Als er bijvoorbeeld regels zijn over standaard vluchtwegen, maar deze niet inpasbaar zijn omdat de bouwkavels het niet toelaten, dan kun je met de juiste kennis een alternatief aanbieden dat even veilig wordt geacht als in het Bouwbesluit. Dat betekent dat je daarover met specialisten in dialoog moet gaan en hen ervan moet overtuigen waarom dit qua brandveiligheid een volwaardige oplossing is.

De meeste architecten volgen de regels in het Bouwbesluit, maar wanneer je de oorsprong van deze regels begrijpt, dus de geest achter de wet, dan kun je veel eerder een goed gesprek aangaan. Zo kun je oplossingen bieden die er eerst niet waren en dat komt ten gunste van het ontwerp.”

Dit interview verscheen eerder op BNA. 
BNA organiseert regelmatig een eendaagse cursus brandveilig ontwerpen.