Een goed voornemen voor 2021. Zo noemde Brandweer Nederland recent het ophangen van een rookmelder in de woning. Hilda Raasing van Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland en Brandweer Nederland vertelt over de actuele ontwikkelingen in rookmelding en de plannen van de brandweer.
Bij een brand is de rook doorgaans een groter gevaar voor de mensen die aanwezig zijn in een gebouw dan het vuur. De meeste slachtoffers bij woningbranden vallen door het inademen van rook. Als je slaapt, ruik je rook niet – en rook is schadelijke verontreinigde lucht die bovendien het vluchten bij een brand bemoeilijkt.
Rookmelders redden levens, benadrukt Brandweer Nederland dan ook al jarenlang in de voorlichting aan consumenten over brandveilig leven. Zorg dat er goed werkende rookmelders in je huis hangen, tenminste in de vluchtwegen, zo is het advies.
“In juli 2022 worden rookmelders verplicht in de bestaande bouw”
Hilda Raasing, algemeen directeur en regionaal commandant bij Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland en portefeuillehouder Brandveilig Leven van Brandweer Nederland: “In juli 2022 worden rookmelders verplicht in de bestaande bouw. Dat is voor de brandweer een belangrijke reden om extra aandacht te vragen voor het vraagstuk rookmelding. Al onze communicatie-uitingen en acties zijn er inmiddels op gericht om consumenten te informeren over het grote belang en het praktische gebruik van goed werkende rookmelders in huis.”
Veel te doen
Uit onderzoek van de Brandweeracademie uit 2015 blijkt dat in 70 procent van alle woningen in Nederland een rookmelder aanwezig is. Maar slechts in 35 procent van de gevallen werkt de rookmelder ook daadwerkelijk én hangt het apparaat op de juiste plaats, namelijk in de ruimtes waar je doorheen moet als je moet vluchten voor brand. Brandweer Nederland ziet de verkoop van rookmelders bij bouwmarkten en online winkels significant stijgen rond campagnes zoals de Nationale Brandpreventieweken, die traditiegetrouw in oktober plaatsvinden. Recente cijfers over de (correcte) toepassing van de apparatuur in woningen ontbreken.
Er is de komende jaren in ieder geval nog veel te doen, zegt Raasing. “Soms hebben mensen wel een rookmelder gekocht, maar nooit geïnstalleerd. Of een rookmelder is ooit opgehangen, maar daarna niet meer gecontroleerd – en dan zijn de batterijen leeg. Reden te meer voor ons om veel voorlichting te geven.” De brandweer trekt hiervoor samen op met partners zoals het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Nederlandse Brandwonden Stichting.
Voorbij de wettelijke verplichting
Sinds 2003 stelt het Bouwbesluit rookmelders verplicht in nieuwbouwwoningen en renovatieprojecten. Inmiddels is er een wetswijziging aangekondigd om rookmelders ook voor bestaande bouw verplicht te stellen. De verplichting, die onderdeel is van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), geldt vanaf 1 juli 2022.
“Brandweer Nederland heeft jarenlang gepleit voor de aanpassing van het Bouwbesluit en we zijn dan ook ongelofelijk blij dat de verplichte rookmelders voor de bestaande bouw er in 2022 komen”, zegt Raasing. “Natuurlijk is het voor brandveilig leven niet voldoende om de toepassing van een rookmelder wettelijk te regelen. Zelfs als er straks in elke woning een werkende rookmelder is, dan zijn we er nog niet: er zijn allerlei maatregelen nodig voor een brandveilig leven, die goed aansluiten op het dagelijkse leven van specifieke risicogroepen. Bij fatale woningbranden zijn ouderen en verminderd zelfredzame mensen sterk oververtegenwoordigd. Hoe zorgen we dat ook deze kwetsbare groepen bij brand snel en veilig kunnen vluchten?”
Bewustwording en slimme technologie
Brandweer Nederland geeft veel aandacht aan publieksvoorlichting over rookmelders en veilig vluchten. In samenwerking met de 25 Veiligheidsregio’s vinden, ondersteund door het ministerie van Binnenlandse Zaken, diverse campagnes plaats rond het thema rookmelders. De Nationale Brandpreventieweken van Brandweer Nederland, het Instituut Fysieke Veiligheid en de Nederlandse Brandwonden Stichting hebben dit najaar, net als in 2020, als motto: Rookmelders redden levens!
Naast een toenemende bewustwording van de risico’s van rook en de voordelen van rookmelders spelen ook de technologische ontwikkelingen een belangrijke rol, zegt Raasing. “Er zijn inmiddels bijvoorbeeld rookmelders die niet alleen een akoestisch signaal geven, maar ook een visueel alarm. Mensen met een auditieve beperking kunnen ook gebruik maken van rookmelders die zijn gecombineerd met trilmatten onder het hoofdkussen.”
Slimme rookmelders versturen automatisch een bericht naar een smartphone en tablet als er in huis rook, vuur of een grote temperatuurstijging is gemeten. De apparaten kunnen worden gecombineerd met slimme lampen, die bij rookdetectie gaan knipperen, en zorgen voor een automatische uitschakeling van elektrische apparaten in de buurt. “De ontwikkelingen rond het Internet of Things gaan razendsnel en gaan zeker helpen om rookmelding effectiever te maken. Wij adviseren sowieso om rookmelders te plaatsen in alle vluchtwegen en op alle plekken waar brand kan ontstaan – en vervolgens draadloos onderling te koppelen. De koppeling kan binnen de woning plaatsvinden, bijvoorbeeld in gebouwen met meerdere verdiepingen. Daarnaast zijn er dankzij apps en andere innovatieve systemen ook koppelingen mogelijk met bijvoorbeeld buren en familieleden. Dat heeft echt een meerwaarde voor verminderd zelfredzame mensen voor wie vluchten moeilijker is.”
Volgens de concept-wijziging van het Bbl is er straks een rookmelder op elke verdieping van een woning noodzakelijk, maar is het niet verplicht om deze te koppelen. De wet stelt ook geen eisen aan het geluidsdrukniveau in de verblijfruimtes. Raasing: “Een goed werkende rookmelder op elke verdieping betekent wat ons betreft dat de rookdetectie voor alle vluchtwegen in de basis is geregeld. Natuurlijk is het geluidsniveau ook belangrijk. Kinderen en ouderen kunnen geluiden van een bepaalde frequentie moeilijker horen. Alternatieven zoals visuele alarmen en trilmatten kunnen dan een uitkomst zijn.”
Slimme oplossingen voor de toekomst
Brandweer Nederland geeft de komende periode een hoge prioriteit aan de voortzetting van de publieksvoorlichting. De Brandweeracademie voert een nieuw onderzoek uit naar rookverspreiding in woongebouwen; de lessen daaruit worden meegenomen in de communicatie. “Uiteindelijk gaat het om bewustwording over de risico’s en gevaren van brand en over de mogelijkheden om snel en veilig te vluchten. Het juiste gebruik van rookmelders is daarvan een belangrijk onderdeel. We willen nu echt inzetten op gedragsverandering, zodat mensen daadwerkelijk goedwerkende rookmelders ophangen op de juiste plaatsen in hun woning. De voorlichting gaat het hele jaar door, in alle veiligheidsregio’s en is gericht op verschillende doelgroepen – van scholieren tot ouderen.” Omdat de traditionele voorlichtingsbijeenkomsten op scholen en in verzorgingstehuizen als gevolg van de corona-pandemie niet altijd mogelijk zijn, wordt er steeds meer ingezet op online campagnes.
“Uiteindelijk gaat het om bewustwording over de risico's en gevaren van brand"
Brandweer Nederland bundelt daarbij de kennis met andere partijen zoals verzekeraars, gemeenten en ouderenbonden. “We hebben ook veel contacten met woningcorporaties, die met een voorraad van meer dan twee miljoen woningen een belangrijke partner voor ons zijn. In drie veiligheidsregio’s wordt momenteel een online lesmodule ontwikkeld om medewerkers van corporaties te informeren over brandveiligheidsmaatregelen, waaronder rookmelders.” Het programma wordt later in het jaar landelijk verspreid.
Voor de toekomst ziet de brandweer nog veel potentie als het gaat om nieuwe technologische oplossingen voor rookmelding. “Goede apparaten zijn, net als bij koolmonoxidemelders, natuurlijk essentieel. Ook de montage en het onderhoud door vakkundige en erkende installateurs spelen daarbij een rol. De bewustwording en vooral het gedrag dat veilig leven ook brandveilig leven zou moeten zijn – daar moeten we allemaal aan blijven werken.”
Lynsey Dubbeld is freelance tekstschrijver
Volg Brandveilig op LinkedIn
Ontvang het laatste nieuws omtrent brandveiligheid!
Mis niets. Meld je aan en ontvang wekelijks onze nieuwsbrief. Ruim 7.500 vakgenoten gingen je al voor.