Brandveiligheid in het hoogste gebouw van Nederland

Met de oplevering van de Zalmhaventoren dit voorjaar bereikte de hoogbouw in Nederland een nieuwe mijlpaal. Met zijn 215 meter is de toren zelfs het hoogste (woon)gebouw van de Benelux. Maar hoogbouw is complex en kent veel regels, ook voor brandveiligheid. En omdat de Zalmhaventoren ruimschoots boven de ‘sprinkler-grens’ van 70 meter uittorent waren meer aanvullende voorzieningen vereist, zoals een overdrukinstallatie.

De Zalmhaven is een hoogbouwproject bestaande uit drie woontorens in Rotterdam. Het complex bevat 452 appartementen en penthouses, 33 herenhuizen, een vier etages tellende parkeergarage met 456 plaatsen, kantoren, commerciële ruimtes en een restaurant. De Zalmhaven 1 telt 61 verdiepingen en heeft een hoogte van 215 meter, waarmee het het hoogste gebouw van Nederland en de BeNeLux is. De bouw van de Zalmhaven was in handen van BAM Bouw en Techniek – Speciale Projecten. Voor wat betreft brandveiligheid waren de sprinkler- en de overdrukinstallatie de grootste uitdagingen.

De Zalmhaventoren in kengetallen

• 61 verdiepingen (inclusief technische etage).
• Per laag 2 sluizen op overdruk 50 Pa en een gegarandeerde luchtsnelheid over de geopende deur van 0,75 m/s.
• 4 stuks overdrukventilatoren 6.600 m³/h 850 Pa statisch druk.
• 4 stuks, afvoerventilatoren 6.600 m³/h 850 Pa statisch druk.
• 232 stuks multi-compartiment brandwerende rookkleppen conform EN12101-8.
• 116 stuks brandwerende drukontlastkleppen.
• Het geheel voorzien van een CCV-certificaat voor de rookbeheersingsinstallatie.

Sprinklerinstallatie

De sprinklerinstallatie in de 215 meter hoge Zalmhaventoren is geïnstalleerd in de woningen en de commerciële ruimten en het restaurant van de highrise én in de 4-laagse parkeergarage. Ook is er een droge en natte blusinstallatie aangebracht, waarbij voor de parkeergarage en de Zalmhaven 2 en Zalmhaven 3 is gekozen voor droge blusleidingen, waarop de brandweer in geval van brand direct zijn watervoorziening kan aansluiten. In de Zalmhaven 1 is een natte blusinstallatie met drie pompen geïnstalleerd.

Overdrukinstallatie

De andere aanvullende voorziening om de brandveiligheid van de Zalmhaventoren te optimaliseren betreft een ingenieuze overdrukinstallatie. Projectmanager Leon Bik (BAM), die met zijn team ervoor verantwoordelijk was om de installaties in te passen in de constructies zoals wanden, vloeren, technische schachten en technische ruimtes legt uit waarom deze installatie nodig was: “Voor de Zalmhaventoren gelden strengere eisen voor brandveiligheid, omdat vanwege de enorme hoogte de benodigde tijd om te vluchten bij een eventuele calamiteit toeneemt. En vluchten moet natuurlijk wel veilig kunnen.”

Met het belang van veilig vluchten werd Marc Noordermeer, raadgevend ingenieur Brandveiligheid Bouwakoestiek Bouwfysica bij Peutz al in een vroeg stadium van het project geconfronteerd. “Bij aanvang van het ontwerptraject in 2014 was ontvluchting één van de eerste aspecten waarover werd geadviseerd. Er is toen reeds onderzoek uitgevoerd op welke wijze een tijdige en veilige ontvluchting gerealiseerd kan worden.” De uitkomst ervan leidde tot een advies voor een overdrukinstallatie voor de voorportalen van de trappenhuizen.

Vluchtveiligheid

Gevraagd naar het belang van een overdrukinstallatie in relatie tot vluchtveiligheid is Noordermeer, van 2018-2022 tevens projectadviseur brandveiligheid, bouwfysica en akoestiek van De Zalmhaven, duidelijk: “Het rookvrij houden van de trappenhuizen waarover gevlucht wordt, is bij hoogbouw essentieel. Doordat bij hoogbouw meer personen gebruikmaken van de trappenhuizen, zullen deuren van voorportalen en de trappenhuizen ook vaker open- en dichtgaan alsmede langer openstaan. De kans op rook in de trappenhuizen is daardoor dus ook groter, maar dient wel tot een minimum te worden beperkt. Zowel vanwege een veilige ontvluchting, als vanuit het oogpunt van repressie door de brandweer. Het op overdruk zetten van de trappenhuizen is dan een mogelijkheid om rook in het trappenhuis te voorkomen.”

Voorportalen op overdruk

Voor de overdrukinstallatie werd gekozen voor samenwerking met HC TS. Hugo Dorsman, manager Sales & Engineering was namens HC TS nauw betrokken bij dit project. En hoewel hij al menig hoogbouwproject van dichtbij meemaakte, bleek de Zalmhaventoren toch weer van een andere orde. Dorsman: “Vaak wordt in hoogbouw het trappenhuis op overdruk gezet conform de EN 12101-6. In het geval van de Zalmhaventoren, met zijn enorme hoogte van 215 meter, kozen Peutz en het bevoegd gezag ervoor om de voorportalen op overdruk te zetten. Eén en ander conform de SBR ‘Handreiking Brandveiligheid in hoge gebouwen’. Hierin wordt het op overdruk zetten van het voorportaal of de sluis beschreven als vergelijkbare oplossing voor het op overdruk zetten van het trappenhuis. Voordeel hiervan is dat er geen invloed is van hoogte- en temperatuurverschillen die in hoge trappenhuizen kunnen optreden door het schoorsteen- of stackeffect. Door de sluizen op de brandverdieping op overdruk te zetten en een luchtstroom over de geopende deur te garanderen, wordt voorkomen dat bij brand rook de sluis kan binnenkomen. Hierdoor blijft het gehele trappenhuis bij brand vrij van rook, zodat het gebouw in geval van een brand veilig ontruimd kan worden.”

Drukontlastklep

Maar er zijn meer bijzonderheden, vervolgt Dorsman. “Om de regelsnelheid van het systeem te vergroten, is er bij elke sluis een brandwerende mechanische drukontlastklep aangebracht. Zodra er een brandmelding is op een bouwlaag wordt het overdruksysteem in de sluizen op de brandverdieping geactiveerd. De brandwerende rookkleppen op de brandverdieping worden dan open gestuurd. Alle overige brandwerende rookkleppen op de andere lagen blijven gesloten, waardoor een brand- en rookwerende scheiding naar de andere lagen gegarandeerd blijft. Nadat de juiste kleppen geopend zijn, wordt de overdruk ingeschakeld tussen de sluis en de gang grenzend aan de appartementen. Tevens is door de toe- en afvoer van lucht de mechanische drukontlastklep automatisch geopend, waardoor er al een luchtstroom is tussen de sluis en de gang. Op het moment dat er mensen op de brandverdieping naar de sluis vluchten, opent de deur naar de sluis waarnaast de mechanische drukontlastklep zich bevindt. Deze zal direct sluiten, waardoor de luchtsnelheid nu direct door de geopende deur zal stromen. Ook zullen zowel de toevoer- als de afvoerventilatoren wat verder optoeren, zodat de gewenste luchtsnelheid van ten minste 0,75 m/s wordt gehaald. Nadat de deur dichtvalt, zal de overtollige lucht direct via de mechanische drukontlastklep wegstromen. Daardoor loopt de druk in de sluis niet te hoog op, zodat de deuropeningskracht niet groter is dan de maximaal voorgeschreven 100 Newton.”

Overdruksysteem in tweeën geknipt

“Halverwege de toren, rond de dertigste etage is het overdruksysteem bovendien in tweeën geknipt”, sluit Dorsman zijn verhaal over alle bijzonderheden van de overdrukinstallatie af. “Het onderste gedeelte van het systeem wordt vanaf de benedenverdieping toe- en afgevoerd en het bovenste gedeelte vanaf het dak. Hierdoor hebben we twee volledig losse systemen en zijn de kanalen maximaal 100 meter lang, wat de activerings- en regelsnelheid ten goede komt.”

Kan hoogbouw brandveilig?

Hoogbouw is inmiddels ook in Nederland een onomkeerbare trend. Maar met de brand in de Grenfell Tower in gedachten en een overheid die als het gaat om wet- en regelgeving achter de ontwikkelingen aanloopt, spreken experts regelmatig hun zorgen uit over de brandveiligheid. Afsluitend dan ook de vraag aan Bik, Noordermeer en Dorsman of hoogbouw brandveilig kan?

“Ja hoor”, trapt Bik af. “Met de juiste plannen en met het meewegen van eisen zoals gesteld in andere landen waar al langer hoog wordt gebouwd, kunnen we dat ook in Nederland op een brandveilige manier realiseren.” Noordermeer vult aan: “Er is een enorm tekort aan betaalbare woningen, en steden zoals Rotterdam en Den Haag staan dan ook voor een zeer grote verdichtingsopgave. Om hieraan te kunnen voldoen, zal hoogbouw de komende jaren nog meer worden gerealiseerd en dat kan zeer zeker brandveilig.” Dorsman is het met hen eens en sluit af: “Door gezamenlijk de regelgeving met betrekking tot brandveiligheid te volgen en te kiezen voor een integrale aanpak kan hoogbouw zeker op een brandveilige manier. Juist bij hoogbouw zijn zoveel aanvullende voorzieningen en certificeringen nodig, dat deze gebouwen in mijn ogen zelfs veiliger zijn dan gebouwen die net aan de eisen van het Bouwbesluit voldoen.”

Arjen de Kort, hoofdredacteur Brandveilig.com. Foto Zalmhaventorencomplex: © Rob Glastra Fotografie (www.bambouwtdezalmhaven.nl).